Hans van Mierlo
Hij stond aan de wieg van D66 en was tussen 1967 en 1998 zes keer lijsttrekker, twee keer minister en eenmaal vicepremier. Leven en werk van een tobbende visionair in 66 quotes.
1 “Bij ons kunt u niet werken. Maar probeert u het daar eens. In dat gebouw zijn ze allemaal ongelovig.”
Aankomend journalist Hans van Mierlo, inmiddels niet meer gelovig, wordt in 1960 afgewezen door de hoofdredacteur van het katholieke dagblad De Tijd, maar wordt tevens geattendeerd op het aan de overkant gelegen pand van het liberale Algemeen Handelsblad. Uit: Ben Rogmans: Hans van Mierlo. Een bon-vivant in de politiek (1991)
2 “Als hij bij het Algemeen Handelsblad aankomt, is hij het bekende academische schaap met de vijf poten dat op de redactie van een krant ernstig gevaar loopt om tot de conclusie te komen dat alle studie weggegooid geld was.”
De Telegraaf, 1967
3 “Soms snapte ik maar half waar hij het over had, maar als hij wegliep had ik al toegezegd er een stukje over te schrijven. Zelf schreef hij zelden iets.”
Oud-Handelsblad-journalist John Jansen van Galen (HP/De Tijd, 1997)
4 “Mijn man en ik zagen hem in de jaren zestig aan het werk en we waren meteen verkocht. Waarvoor hij zich beijverde, sprak ons enorm aan: een pragmatische benadering van de politiek, wel idealen maar geen ideologieën, meer betrokkenheid van de burger bij het democratische proces.”
Voormalig D66-vicepremier Els Borst
5 “Voor provo waren ze te oud en te deftig, voor Nieuw Links of een studentenbeweging als Politeia te weinig socialistisch en te genuanceerd. Bij de ‘corpsballen’ vielen ze uit de toon omdat ze er te progressieve denkbeelden op na hielden. Ze hoorden eigenlijk nergens bij.”
Frans van Deijl over de entourage rond de ‘herenjongen’ Van Mierlo, halverwege de jaren zestig (HP/De Tijd, 1991)
6 “Ik kende Hans uit de tijd van het roemruchte Initiatiefcomité dat aan de basis stond van de daadwerkelijke oprichting van D66. Mij is altijd bijgebleven hoe de man Nederland zag in Europa en de rest van de wereld. Wij waren Nederlanders, en bovenal Europeanen. Wereldburgers.”
Oud-D66-minister Erwin Nypels
7 “Hij heeft een warme personality, een uitstekende stem. Hij is bescheiden en toch indringend. En hij is prachtig natural in zijn acting. Toen we die televisiefilm met hem maakten, bleek dat hij geen cameravrees had. Misschien verklaart dat wel waarom hij vroeger acteur wilde worden.”
Reclameman Martin Veltman over Van Mierlo’s eerste verkiezingscampagne (de Volkskrant, 1967).
8 “Een van zijn charmes was dat hij, net als Kennedy, op een bepaalde manier door zijn haar streek, een lok naar achteren duwde, terwijl hij zat te praten. Maar dat had Van Mierlo niet begrepen, zo bleek, toen hij dacht dat het wel handig was om vlak vóór een televisiedebat nog eens even lekker naar de kapper te gaan. Zijn campagneadviseurs kregen een beroerte toen ze hem, tevreden over zijn nieuwe uiterlijk, zagen binnenwandelen.”
Biograaf Ben Rogmans (1991)
9 “Achteraf heb ik hem natuurlijk gesproken over de biografie. Hij zei: het is waar en het is niet waar. Wat precies wel of niet waar was, daar kreeg ik helaas geen antwoord op.”
Ben Rogmans, negentien jaar later
10 “‘Get your kicks from D66’ was one of the unofficial party slogans. Another was ‘D-sexy sex’, a pun based on the good looks of Mr. Van Mierlo. Many compare him with President Kennedy.”
D66 debuteert met zeven Kamerzetels en Van Mierlo haalt op 17 februari 1967 zelfs de voorpagina van The New York Times
11 “Dat Van Mierlo de Nederlandse Kennedy werd genoemd, is natuurlijk kletskoek. Qua ideeën, achtergrond of zelfs leeftijd zijn er totaal geen overeenkomsten. Het enige was dat ze het allebei goed deden op het witte doek.”
Historicus en Amerika- deskundige Maarten van Rossem
12 “In 1968 ben ik met Van Mierlo zes weken in de VS geweest. Dat was in het kader van het International Visitors Program, bedoeld om veelbelovende jonge politici uit bevriende landen te laten kennismaken met de American way of life. Op een zaterdagavond zaten Hans en ik samen aan een bar in Atlanta en zei ik dat ik de volgende ochtend graag naar de kerk van Martin Luther King wilde. Leuk, zei Hans, dan ga ik mee. Maar achter de bar stond een bloedmooie juffrouw die overduidelijk helemaal weg was van Hans – en dat was wederzijds. Om een lang verhaal kort te maken: ik zat de volgende ochtend alleen in die kerk.”
Willem Aantjes, oud-fractievoorzitter van ARP en CDA
13 “Dat Van Mierlo een attractie was voor vrouwen, was altijd zijn kracht.”
John Jansen van Galen (HP/De Tijd, 1997)
14 “In zijn manier van spreken zit iets sympathieks, dat je vooral in het begin zeer voor hem inneemt. De heer Van Mierlo wil namelijk tot elke prijs de indruk vermijden dat hij het weet.”
Godfried Bomans (Elsevier, 1971)
15 “Zijn uitspraken doen soms in moeilijkheidsgraad niet onder voor het cryptogram van de NRC.”
Ben Heinrichs en Max van Weezel (Vrij Nederland, 1985)
16 “Hans is altijd een voorbeeld voor mij geweest. Zo wilde ik ook zijn: wel zeer betrokken bij de politiek, bij de publieke zaak, maar nooit monomaan. Altijd was de politiek onderdeel van een groter geheel, waarvan ook kunst en cultuur bestanddelen waren. Hans verbond al deze zaken en dat leidde veelal tot allerlei filosofische vergezichten die niet altijd gemakkelijk te volgen waren. Maar als je er een tijdje op kauwde, dan zag je er de schoonheid wel van in.”
Oud-D66-fractievoorzitter Gerrit Jan Wolffensperger
17 “De heer Van Mierlo heeft het gezicht van een Leids student, over wie zijn ouders zich terecht ernstige zorgen gemaakt hebben, maar die dan nog net op zijn pootjes terecht is gekomen.”
Godfried Bomans (Elsevier, 1971)
18 “Le James Dean de la politique Néerlandaise.”
Le Monde, 1967
19 “Tijdens de oprichting van de D66-afdeling Den Haag hield hij een enthousiast betoog in een niet geheel dichtgeknoopt overhemd, waarna hij wel als ‘Navelmans’ werd aangeduid. In de Tweede Kamer werd hem, naar aanleiding van een zelfde nalatigheid, een briefje toegespeeld met de tekst ‘Openheid is mooi, te veel openheid is ook niet alles’.”
Frits van der Molen: Wie is wie in de Tweede Kamer (1967)
20 “Sommige politici gaan zo op in hun ideaal, hun boodschap, dat ze de ‘mens’ om zich heen vergeten of verwaarlozen. Niet Hans van Mierlo. Tot op het laatste partijcongres, waar ik hem trof, vroeg hij naar het welzijn van mijn vrouw en kinderen. Zo aardig, zo oprecht.”
Erwin Nypels
21 “De volgende dag al schrijft Van Mierlo dat hij ‘het een grote eer vind dat jullie mij willen hebben’. Hij beklemtoont hoe hoog hij het aanbod aanslaat, hoe ernstig hij het neemt en hoe serieus hij het zal overwegen.”
De Haagse Post lijkt Van Mierlo in 1974 te hebben gestrikt als hoofdredacteur. In december van dat jaar besluit hij echter in de politiek te blijven. Uit: John Jansen van Galen en Hendrik Spiering: Rare jaren. Nederland en de Haagse Post 1914-1990 (1993)
22 “Van Mierlo was een charmante, warme persoonlijkheid en hij kon charismatisch praten. Maar als je na afloop dan nog eens nalas wat hij precies had gezegd, vond ik het toch vaak een grote, warme mist.”
Daan Dijksman, ex-redacteur van de Haagse Post en HP/De Tijd
23 “Verteidigungsminister könnte sehr wohl der Altjournalist Hans van Mierlo werden, der sich als genialischer Chaot den Spitznamen ‘sloddervos’ (etwa: Schluderfuchs) erworben hat. Und dabei ist er nie seinem Ruf untreu geworden, ein ‘Krug-Tiger’, ein passionierter Kneipengänger, zu sein. Es kam sogar einmal vor, da van Mierlo im Fraktions-Geschäftszimmer in Unterhosen einen Gast empfing, während die Sekretärin gerade die Hose flickte.”
Der Spiegel becommentarieert het aantreden van Van Mierlo als minister van Defensie (1981)
24 “Het was diep in de nacht toen ik Van Mierlo voor het eerst ontmoette. Ik denk dat het in 1981 was. Het toenmalige kabinet stond op springen en in Den Haag liepen allemaal ministers en staatssecretarissen rond die op waren van de zenuwen. Het liep al tegen de ochtend toen ik Van Mierlo en zijn buddy Marcel van Dam ergens in de menigte hoorde. Aangeschoten begonnen ze uit volle borst liederen te zingen: de Internationale, de Marseillaise… Dat non-conformistische van hem vond ik prachtig. Dat zie je helaas niet meer in Den Haag.”
Vrij Nederland-journalist Max van Weezel
25 “Van Mierlo was – in essentie – een romanticus en een tobber. Hij was weinig praktisch en kon moeilijk knopen doorhakken. Maar toch: in retorisch opzicht zie ik in het huidige politieke landschap niemand van zijn kaliber.”
Trouw-columnist Willem Breedveld
26 “Ik vond Van Mierlo een aardige, fidele man. Wat mij de laatste dagen echter is opgevallen, is dat de kranten weinig schrijven over de periode tussen 1994 en 1998 toen hij minister van Buitenlandse Zaken was. Ik denk niet dat hij dat goed heeft gedaan. Ook als bewindsman ontwikkelde Van Mierlo toen al pratende zijn gedachten. In een cafégezelschap kan dat natuurlijk heel aardig zijn, maar als minister moet je dat niet doen.”
J.L. Heldring, columnist van NRC Handelsblad
27 “Als buitenlandpoliticus was ik het niet altijd met hem eens, bijvoorbeeld waar het ging om mensenrechten in andere landen. Dat regelde hij nog weleens binnenskamers, terwijl dat naar mijn mening in de openbaarheid besproken moet worden.”
Coen Stork, oud-diplomaat
28 “Van Mierlo blijkt een naïeve luchtfietser en een slordig denker te zijn. Meer dan een jaar had hij nodig om het buitenlands beleid van ons land opnieuw te doordenken. Van Mierlo zal blijven innemen, letterlijk en figuurlijk, maar hij is niet bestand tegen de hardheid van het politieke bedrijf.”
Pim Fortuyn (Elsevier, 1995)
29 “Ik heb nooit begrepen waarom hij in 1994 koos voor een ministerspost op Buitenlandse Zaken. Zo heeft hij een kans laten lopen om zijn speerpunten uit te voeren. Van Mierlo was een raadselachtig politicus. Hij gebruikte aarzeling en twijfel op een positieve wijze. Dat was een van z’n charmes. Tegenwoordig zie je geen twijfelende politici meer.”
Politicoloog en hoogleraar Rudy Andeweg
30 “Aan Bolkestein kon je een goed boek lenen, Kok ontfermde zich wel over je portemonnee, maar met de bon vivant Van Mierlo dronk je een fles wijn leeg terwijl je een gesprek voerde over de belangrijke dingen in het leven.”
Jan Hoedeman (de Volkskrant, 1998)
31 “Ik doe niet mee aan uw verhaal. Ik heb het veel te druk. Sorry. Goedemiddag.”
Voormalig VVD-leider en oud-eurocommissaris Frits Bolkestein
32 “Van Mierlo is met heel veel plezier en passie minister van Buitenlandse Zaken geweest. In algemene discussies was hij altijd zeer aanwezig. Hij kon in de ministerraad zo beeldend over actualiteiten vertellen dat sommigen zich afvroegen of ze hem nog konden volgen. Zelf heb ik daar niet veel last van gehad.”
Oud-VVD-minister Jozias van Aartsen
33 “Eén keer hadden we een beetje onenigheid, en dat was naar aanleiding van mijn opmerking dat Van Mierlo in staat is een volle zaal te doen geloven dat twee keer twee vijf is. Hij vond dat vervelend, want hij dacht dat ik hem een warhoofd vond of zoiets. Maar ik bedoelde het juist positief: de man had zoveel zeggings- en overtuigingskracht.”
Voormalig D66-vicepremier Jan Terlouw
34 “In 1994 vroeg hij mij in het eerste Paarse kabinet, zijn kabinet eigenlijk, plaats te nemen als minister van Volksgezondheid. De andere D66’ers waren Hans Wijers en Winnie Sorgdrager, net als ik buitenstanders. Hij wilde ons erbij hebben, want anders bestond het kabinet te zeer uit volksvertegenwoordigers, uit mensen in ieder geval die te vertrouwd waren met de Haagse mores.”
Els Borst
35 “Ik ben kapot van zijn dood. Hij is voor mij altijd het toonbeeld geweest van authenticiteit en integriteit. Niet voor niets is hij na beëindiging van zijn actieve politieke loopbaan minister van Staat geworden. Dat word je echt niet zomaar.”
Oud-D66-Kamerlid Jacob Kohnstamm
36 “Het is zijn verdienste dat de politiek zich vanaf het midden van de jaren zestig heeft aangepast aan de veranderende samenleving. Zonder Van Mierlo waren wij blijven steken in een ouderwetse, regenteske vorm van politiek bedrijven die de afstand tot de maatschappij onoverbrugbaar groot zou hebben gemaakt.”
Gerrit Jan Wolffensperger
37 “Wat hem sierde, is dat hij geen man van spelletjes was, maar een man van fatsoen. Toen we met het Paarse kabinet begonnen, kenden we elkaar nog niet zo goed. Hij belde me in de auto en vroeg of ik iemand was die zich aan zijn afspraken hield, bijvoorbeeld over de gekozen burgemeester. Dat vond ik wel mooi, dat hij me dat zo rechtstreeks vroeg; dat doet niet iedereen.”
Oud-VVD-minister Hans Dijkstal
38 “Van Mierlo was natuurlijk het boegbeeld van D66. Ik heb hem nog meegemaakt in de Kamer. Het was een opponent om u tegen te zeggen. Hij was een kundige, bevlogen man, al heeft hij niet zoveel kunnen bereiken.”
SGP-fractievoorzitter en nestor van de Tweede Kamer Bas van der Vlies
39 “Wat ik me herinner, is zijn indrukwekkende stem. Hij kon heel mooie betogen houden. Hij stopte zijn ziel en zaligheid in de politiek. Zijn opvolgers hebben zijn ideeën over staatsrechtelijke vernieuwingen laten liggen. Ik denk dat hij daar niet blij mee was.”
Rita Verdonk, partijleider Trots op Nederland
40 “Het is een publiek geheim dat de meeste mensen tijdens een vergadering een beetje doorwerken en nog even een stuk doornemen, maar als Van Mierlo aan het woord kwam, legde ik het werk weg en ging luisteren. Hij boeide altijd en toonde passie en betrokkenheid.”
Oud-PvdA-staatssecretaris Willem Vermeend
41 “Nederland is een delta gebleven en D66 werd een stroom temidden van andere stromen. Daarin heeft Van Mierlo gefaald, maar het water is helderder geworden, minder troebel en minder modderig.”
Elsbeth Etty (NRC Handelsblad, 1998)
42 “Hans was de ultieme paradox: enerzijds is hij de oprichter van een politieke partij, maar hij is nooit een partijpoliticus geworden. D66 was een middel om een politiek doel te verwezenlijken, maar nooit het doel zelf. Die basisgedachte is anno 2010 nog steeds van toepassing en ik weet dat die in de partij ook nog steeds wordt gedeeld.”
Jacob Kohnstamm
43 “Zijn grootste verdienste is dat hij de denkwijze van de politiek heeft veranderd. Het nadenken over de macht is door hem genesteld in de politieke wereld. In de jaren zestig had de bestuurder amper een boodschap aan de burger. Nu luistert de bestuurder wel degelijk naar de burger, soms misschien wel iets te veel.”
Jan Terlouw
44 “Hans was een man van de hoop, van het optimisme, en niet van de angst. Hij zag de mogelijkheden van mensen, hij zag hoe ze verbonden konden worden en tot grote prestaties in staat waren. Die manier van kijken is een tijdje uit de mode geweest, lijkt het, maar die komt weer terug.”
Oud-D66-minister Laurens Jan Brinkhorst
45 “Door zijn informele karakter vergat hij weleens puntjes van protocol of kledingvoorschriften. Op een dag moest hij bij de koningin zijn. Daags daarvóór herinnerde zijn secretaresse hem eraan een jacquet met wit overhemd en zwarte das mee te nemen. De volgende ochtend verscheen hij trots bij haar met zijn jacquet over de arm – maar met niet meer zo nieuwe, bruine schoenen aan de voeten. Wat te doen? Nog voor zijn bezoek aan de koningin moest hij een klasje diplomaten toespreken. Hij inspecteerde de schoenen van de aanwezigen, en u raadt het al: een van de jonge diplomaten heeft die dag in de schoenen van de minister gelopen.”
Oud-VVD-minister Joris Voorhoeve
46 “Veel Jonge Democraten hebben Van Mierlo natuurlijk niet meegemaakt. Toch zie je aan de reacties, bijvoorbeeld op twitter, dat ze zijn ideeën kennen en weten hoe belangrijk Van Mierlo was.”
Thomas Bakker, voorzitter van de D66-jongerenorganisatie
47 “Een persoonlijkheid die altijd inspirerend is gebleven. Als ik hem belde om advies, bleef zo’n telefoontje nooit tot twee minuten beperkt. Hij was de vleesgeworden nuance, nooit op een oneliner te betrappen, en vormde wat dat betreft een welkom tegenwicht in de politiek.”
Voormalig D66-fractievoorzitter Lousewies van der Laan
48 “Ik was eens te gast bij hem op de Herengracht. Een deftig huis, maar van binnen een soort betere studentenkamer met scheve lampenkappen, een mengelmoes van oude crapauds en serviesgoed en bestek waarvan niets bij elkaar paste, maar waar alles op een goede afkomst wees. Het eten was trouwens heel lekker en de wijn uitstekend.”
Paul Schnabel, directeur Sociaal en Cultureel Planbureau en D66-lid
49 “Ik heb enorm respect voor wat Hans van Mierlo heeft gedaan met D66, maar een inspirator is hij voor mij niet geweest. Dan denk ik eerder aan Martin Luther King. Maar nogmaals, diep respect voor wat Van Mierlo heeft gedaan.”
SP-leider Emile Roemer
50 “Als politicus waardeerde ik zijn bedachtzame eerlijkheid en als vriend het feit dat hij er altijd was. Wanneer ik hem nodig had, stond hij binnen tien minuten op de stoep.”
Schrijver en vriend Harry Mulisch
51 “Een buitengewoon aardige en intelligente man. Een onafhankelijk denker met één been in de politiek en één been erbuiten. Hij was als politicus niet handig in puntjes scoren op dossiers, maar meer een visionair. Zijn overlijden is een verlies voor de Nederlandse politiek.”
Ben Rogmans
52 “In 2000, precies in de periode dat hij zijn levertransplantatie onderging, heb ik zes lange gesprekken met hem gevoerd ter voorbereiding van mijn boek over D66. Die gesprekkenbij Van Mierlo thuis aan deHerengracht zal ik nooit vergeten. Het voelt alsof er een dierbaar familielid is over-leden.”
D66-geschiedschrijver Menno van der Land
53 “Ik weet nog dat ik een paar jaar geleden met de politiek adviseur van Thom de Graaf in de sportschool stond en dat Van Mierlo toen belde. Hij zat naar het vragenuurtje te kijken en vond dat De Graaf niet snel genoeg naar de microfoon liep. En reken maar dat die adviseur zijn handdoekje pakte en zich op een drafje naar de plenaire zaal begaf om De Graaf te wijzen op Van Mierlo’s woorden.”
Max van Weezel
54 “Ik heb altijd een dubbel gevoel bij hem gehad. Ideologisch volgde zijn partij een volstrekt andere lijn dan de SGP. Aan de andere kant was hij een goed parlementariër en een begaafd politicus met veel kennis van het staatsrecht.”
Menno de Bruyne, langjarig SGP-voorlichter en Binnenhof-kenner
55 “Het heeft me altijd verbaasd dat een zo literaire persoonlijkheid, die van taal hield en in wie een acteur en een kunstenaar huisden, uiteindelijk zo weinig geschreven heeft. Ik denk dat hij daarvoor te scrupuleus was, te aarzelend of zijn geschriften wel goed genoeg zouden zijn voor de eeuwigheid.”
Oud-D66-minister Thom de Graaf
56 “Met zijn links-liberale gedachtegoed en zijn bijna lachwekkende onderschatting van de problemen op het gebied van immigratie en integratie heb ik niets. Toch heb ik hem, stiekem, altijd bewonderd om zijn analyse van verouderde politieke structuren en om zijn stijl. Hij was een soort artistieke leidsman van progressief Nederland.”
Bart Jan Spruyt, publicist
57 “Dat heeft hij bereikt: de verpersoonlijking van de politiek. En, moet ik erbij zeggen, het besef dat politiek niet lelijk hoeft te zijn, dat een politicus zijn métier kan uitoefenen alsof het kunst is.”
John Jansen van Galen (HP/De Tijd, 1997)
58 “Dat Van Mierlo de Nederlandse politiek veranderd zou hebben, is een dubieuze uitspraak. Politiek bedrijven via de televisie was zonder hem ook wel belangrijk geworden en van zijn ideeën is uiteindelijk niks terechtgekomen. Eigenlijk is D66 altijd marginaal gebleven.”
Maarten van Rossem
59 “Ik zou Van Mierlo willen typeren als een progressieve conservatief: een moderne geest met het gevoel voor stijl en traditie van een gentleman. Ik heb hem een paar keer meegemaakt. De laatste keer, ongeveer een half jaar geleden, kon hij al bijna niet meer lopen en zag het ernaar uit dat hij het niet lang meer zou maken. Uit de blik in zijn ogen sprak berusting in het besef dat het bijna afgelopen was. Zijn melancholie vond ik indrukwekkend en ontroerend.”
Socioloog en emeritus hoogleraar Anton Zijderveld
60 “In politiek opzicht was hij zwaarmoedig over wat hij bereikt had. Tijdens het laatste gesprek dat ik vorig jaar met hem had, was hij soms bozig en radicaal. Hij had ooit een visioen gehad: dit verzuilde systeem gaat instorten. Dat visioen was werkelijkheid geworden en nog steeds luisterde de elite niet naar hem.”
Max van Weezel
61 “Hij was een visionair en een tragisch politicus tegelijkertijd. Visionair omdat hij voorzag dat de tijd van de verzuiling tot een einde kwam, en dat partijen steeds meer een podium zouden worden voor de politiek leiders. Tragisch omdat de dingen waarvoor hij de politiek in is gegaan nooit zijn uitgevoerd.”
Gerrit Voerman, directeur van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen
62 “Van Mierlo was het belangrijkst als inspirator. Voor beleidsfuncties waren zijn natuurtalenten minder geschikt. Wat hem uniek maakt, is dat hij de Nederlandse politiek wilde hervormen naar Angelsaksisch voorbeeld. Maar juist op dat punt heeft hij bakzeil gehaald.”
Historicus en hoogleraar James Kennedy
63 “Natuurlijk zijn weinig van zijn oorspronkelijke plannen doorgezet en moet er in de praktijk nog veel gebeuren. Maar zonder Van Mierlo hadden we het er überhaupt niet over gehad. Het is nu aan ons om door te zetten.”
Thomas Bakker
64 “Terugkijkend zou je kunnen zeggen dat Hans één keer premier had moeten worden.”
Els Borst
65 “De adel van de geest, dat is zonder meer van toepassing op Hans.”
Laurens Jan Brinkhorst
66 “Wat moet ik verder nog zeggen. Ik kan wel een boek over hem schrijven.”
Harry Mulisch
