Een heimelijk genoegen

Mels van Driel, als uroloog en seksuoloog verbonden aan het Universitair Medisch Centrum Groningen, heeft zich dat ook gerealiseerd en besloot na een lezing van astronaut Wubbo Ockels, die daarin uiterst angstvallig het thema masturberen ‘in de ruimte’ aanroerde, dat hij een boek wilde schrijven over de ‘culturele geschiedenis van de soloseks’.

Het resultaat mag er zijn. Zijn boek Met de hand telt ruim 320 pagina’s vol relevante feiten en curieuze weetjes op elk denkbaar onderzoeksterrein; in de medische, sociologische en psychologische wetenschap, in filosofie en religie, in de literatuur en in de beeldende kunst. Zwierig en geestig gepresenteerd bovendien, op een toon die nooit zwaarwichtig is, maar gelukkig ook niet gewild lollig, en die vooral blijk geeft van ironische verwondering.

Er staat van alles in dit boek dat ik niet wist, bijvoorbeeld dat het niet de kerken waren die de grondslag hebben gelegd voor het taboe op zelfbevrediging, maar juist de progressieve denkers uit de Verlichting, filosofen als Kant en Rousseau. Masturbatie paste niet in het nieuwe beeld van de mens als een rationeel, sociaal wezen dat verlangens en lusten volledig onder controle diende te houden.

Die verrassende stelling ontleent Van Driel aan de Amerikaanse historicus Thomas W. Laqueur, die in 2003 verslag uitbracht van zijn speurtocht naar de wortels van het ‘probleem’. Zijn conclusie luidt dat de angst voor zelfbevrediging – the crack cocaine of sexuality – waarschijnlijk werd ingegeven door een andere angst in het Frankrijk van begin achttiende eeuw, namelijk dat de snelle overgang van een agrarische naar een industriële stedelijke samenleving gepaard zou gaan met een verlies aan vruchtbaarheid. De verontrusting zou in wezen een sociaal-demografisch karakter hebben gedragen: angst voor ontvolking en de ineenstorting van het familieleven.

In navolging van Laqueur schrijft Van Driel: “Al die tijd daarvóór – in de Oudheid, de joodse en christelijke wereld – was het (masturbatie; EB) een te verwaarlozen kwestie. Het gold als een nederige, enigszins obscure bezigheid waar geen zwaar moreel oordeel aan werd verbonden.”

So far so good, maar dat verklaart allemaal nog niet waarom de zelfbevrediging tot de dag van vandaag, ettelijke tientallen jaren na de ‘seksuele revolutie’ van de jaren zestig en zeventig, nog steeds zo’n heimelijk bestaan leidt. En ook Mels van Driel moet daarop in laatste instantie het antwoord schuldig blijven. Hij wijst uiteraard op de onmiskenbare ‘pornoficatie’ van de hedendaagse samenleving en op de centrale rol die internet daarin speelt, maar al die chattende, twitterende en MSN’ende onanisten blijven voor het grootste deel anoniem, zodat er wel sprake is van vrijmoedigheid, of zelfs toenemende schaamteloosheid volgens sommigen, maar niet van meer openheid.

Het raadsel blijft intact, wat geen afbreuk doet aan het genoegen dat dit onderhoudende bladerboek te bieden heeft.

Emma Brunt

Mels van Driel: Met de hand. Een culturele geschiedenis van de soloseks.

De Arbeiderspers. €25.

Ook via www.ako.nl.

Rokjesdag (1) – Martin Bril

Taal is zeg maar echt mijn ding (2) – Paulien Cornelisse

De naaimachine (-) – Heleen van Royen

Bernhard (7) – Annejet van der Zijl

Lucia de B. – Levenslang en tbs (4) – Lucia de Berk

De vastgoedfraude (10) – Vasco van der Boon & Gerben van der Marel

Waarom is de burger boos? (8) – Maarten van Rossem

Dus ik ben (3) – Stine Jensen & Rob Wijnberg

Gerard Reve – De ‘rampjaren’ 1962-1975 (-) – Nop Maas De man en zijn lichaam (9) – Arie Boomsma & Stephan Sanders

Tussen haakjes de klassering van vorige week. Deze non-fictietoptien is tot stand gekomen op basis van een selectie uit De Bestseller60 van de CPNB.