Warning explicit content
Ooit was de popsong dé manier om het object van je liefde romantisch het hof te maken. Tegenwoordig wordt in clips en teksten niets meer aan de verbeelding overgelaten. Wat is er gebeurd met de subtiele verleiding in de muziek?
‘Bemin mij teder,” smeekt Elvis Presley op suikerzoete toon. En dan: “Bemin mij zoet, laat me toch nooit gaan.” Maar Bob Dylan kondigde het al aan: “The times they are a-changing,” en Eminem bewijst zijn gelijk. “Een schop voor je hol kan je krijgen,” rapt hij. “Fuck all that love shit honey. Yeah I laugh when I call you a slut, it’s funny.” Wie de teksten van Elvis en Eminem naast elkaar legt, vraagt zich onwillekeurig af wat er de afgelopen vijftig jaar met de romantiek, fantasie en verleiding in de muziek is gebeurd. Marvin Gaye bedoelde met “Let’s get it on” misschien hetzelfde als 2 Live Crew met “Suck my dick until you make it puke,” maar als ik een vrouw was, zou ik wel weten voor welke verleidingstactiek ik zou vallen.
Het zal toch niet waar zijn, denk je, wanneer je op het nieuwe album van Eminem Recovery de titel Seduction ontwaart. Een rapper die het openlijk over de kunst van het verleiden heeft: dat zou pas écht revolutionair en schokkerend zijn. Maar nee, bij Eminem is het weer business as usual. “Seduction, seduce,” pocht hij. “Ain’t nobody who’s as good as what I do. It’s your bitch on my dick. She’s got her jaw stuck at sucking at my dick.” En met een zin als “I’ll kick a bitch in the cunt till it makes her queef and sound like a fuckin’ whoopy cushion” – waarin hij vaginale flatulentie vergelijkt met het rubberen scheetkussentje uit de feestartikelenwinkel – heeft hij de grenzen van de smakeloze misogynie ruimschoots overtreden.
Over feesten gesproken: de vergroving van het hedendaagse lied beperkt zich niet tot hardcore rap. Ook het eigen cultuurgoed in de vorm van het carnavalslied moet eraan geloven met de hits Zachte G, harde L en Je kunt de groeten uit Brabant krijgen, kut. Is er dan niemand meer die een paard in de gang heeft of een bloemetjesgordijn zou willen zijn?
De versmelting van seks en muziek is van alle tijden. De pianist Ferdinand ‘Jelly Roll’ Morton (1890-1941), in 1998 opgenomen in de Rock and Roll Hall of Fame vanwege zijn voortrekkersrol in de populaire muziek, schreef zulke vulgaire, expliciete teksten dat de gerenommeerde Library of Congress aanvankelijk weigerde om ze in het bestand op te nemen. Hij schreef ze in de tijd dat hij de kost verdiende als huispianist in de bordelen van Storyville, de rosse buurt van New Orleans.
Zijn bijnaam Jelly Roll is slang voor geslachtsverkeer, en aangezien hij er niet voor terugdeinsde om wat bij te verdienen als pooier en gokker, is de relatie tussen de muziekstijlen ragtime en rap snel gelegd.
Bij Duke Ellington, every inch a gentleman hoewel hij – horen, zien en zwijgen – vaak voor de maffia werkte, lag het allemaal iets subtieler. Starend naar een heuvellandschap tijdens een treinreis zei hij ooit tegen zijn muzikanten: moet je dat zien: een perfecte replica van een superrelaxte, achterover liggende vrouw die schaamteloos haar warme vallei laat zien. Vervolgens schreef hij het stuk Warm Valley, toch een mooiere titel dan het tegenwoordig meer gebruikelijke hot pussy. Nadat de rock-‘n-roll de jazz als populaire dansmuziek naar de achtergrond had verdreven, waren het de nieuwe helden als Jerry Lee Lewis (A Whole Lotta Shakin’), Little Richard (Slippin’ And Slidin’ ) en Chuck Berry (My Ding-a-Ling) die in hun liedjes zoveel double entendre stopten – “Those of you who will not sing, you must be playing with your own ding-a-ling” – dat menigeen er schande van sprak. En wie maar even in het privé leven van deze rockers dook, kon zijn gelijk halen. Lewis deed het met zijn dertienjarige nichtje, Berry draaide de bak in voor seks met een veertienjarig indianenmeisje en Richard werd berucht door zijn hotelkamerorgies, waarbij hij graag mocht toekijken hoe zijn bloedmooie vriendin door een door hem zelf uitgenodigde vriendenschare werd genomen.
Maar hoe wild de levens van de eerste generatie popsterren ook was, hun liedjes waren, hoewel dubbelzinnig, nog tamelijk onschuldig en vrolijk, en lieten gelukkig nog veel aan de verbeelding over.
De pornoficatie van de popmuziek werd in de jaren zestig pas echt in gang gezet door een intellectuele iconoclast die dertig jaar lang de luis in de pels van Uncle Sam zou zijn: Frank Zappa. In zijn expliciete teksten was hij er niet op uit om te choqueren, maar nagelde hij de hypocrisie van de rechterlijke macht en de politiek aan het kruis.
Dezelfde mensen die, suggereert hij in de song Brown Shoes Don’t Make It (uit 1967, van het album Absolutely Free), Chuck Berry in de gevangenis zetten, zouden het ‘t liefst zelf met hun minderjarige dochter doen. “Well she’s thirteen today, And I hear she gets loaded. If she were my daughter I’d… What would you do, daddy? If she were my daughter I’d… She’s a Teenage Baby, and she turns me on. I’d like to make her do a nasty. On the White House lawn!”
Daarnaast ridiculiseerde hij het wereldje van rocksterren met hun groupies (“These girls wouldn’t let just anybody spew on their vital parts, they want a guy from a group with a big hit single in the charts!”) en gaandeweg Zappa’s carrière lijkt de pornografische parodie een doel op zich geworden. Met frases als “Ram it up yer poop shute,” uit Broken Hearts Are For Assholes (1979), lijkt hij er alleen nog maar op uit te zijn om de censuur te tarten.
Was de muziek van Zappa nog voornamelijk het cultuurgoed van de intellectuele toplaag, met bands als de Red Hot Chili Peppers schoof de pornoficatie een stukje verder op richting mainstream en stadionrock. Met teksten als “Push it all in and pull it all out, pump that labia ’till it pouts” (Sex Rap van het album Freaky Styley uit 1984) lieten zij niets over aan de verbeelding, die een song als Let’s Get Physical van Olivia Newton-John uit 1981 nog wel vereiste.
Maar een ander popfenomeen slaagde er datzelfde jaar al wel in de verontwaardiging van de natie te wekken. Zowel de tekst van Madonna’s Like a Virgin als de bijbehorende clip werd door moralisten bestempeld als ondermijnend voor de positie van het gezin als hoeksteen van de samenleving. De macht van de beeldcultuur was met de komst van MTV (1981) ook sky high gegaan. Madonna’s optreden tijdens de uitreiking van de MTV Video Awards, waarin ze in een trouwjurk met jarretels boven op een bruidstaart lag te rollen, werd legendarisch.
Hoewel de wereld er in 1984 niet zo uitzag als George Orwell het in zijn gelijknamige roman had beschreven – een dictatoriale samenleving waarin seks verboden was – werd het dus wel een muzikaal sleuteljaar. Michael Jackson, die wel bad wilde zijn maar dat nooit echt werd, bracht Thriller uit, promoveerde de videoclip tot kunstvorm en zong met Human Nature een ballad over de zoete verleidingen van de lichamelijke liefde. En met de gewelddadige dood van Marvin Gaye, die een jaar eerder nog een heerlijk broeierige hit had met Sexual Healing, leek de onschuld voor altijd te zijn vermoord.
Aan het eind van de jaren tachtig waren Ice-T, N.W.A (Niggaz Witt Attitude), 2 Live Crew en de Geto Boys de pioniers van hiphop en gangsta rap die de pornosluizen opengooiden. Hoewel de Geto Boys met Mind Playin’ Tricks nog een bijna ontroerend beeld van gettoparanoïa hadden geschetst, was deze nieuwe vorm van zwarte muziek aanleiding tot een grote controverse, waarbij vooral de zwarte gemeenschap een haast onmogelijke spagaat moest maken om dit werk nog tot een waardevolle aanvulling van het Afro- Amerikaanse cultuurgoed te bestempelen.
In de zomer van 1990 werden de leden van 2 Live Crew in Florida gearresteerd wegens een obsceen optreden in een club, die overigens alleen toegankelijk was voor volwassenen. De arrestatie kwam twee dagen nadat een rechter had bepaald dat de teksten van hun album As Nasty As They Wanna Be obsceen waren. Voor hun optreden in Florida werden de rappers vrijgesproken, maar de veroordeling van het album bleef overeind.
Beide incidenten leidden tot een heftige nationale ruzie, waarin de dubieuze status van rap en de toelaatbaarheid van seks en geweld in popmuziek in het algemeen ter discussie werden gesteld. In het Amerikaanse weekblad Newsweek verscheen een artikel waarin de muziek van de Crew werd bestempeld als walgelijk, vrouwonvriendelijk, infantiel en bedreigend. De zwarte gemeenschap vatte dat standpunt op als het zoveelste voorbeeld van racisme en discriminatie.
Die reactie herinnerde aan de verontwaardiging waarmee destijds was gereageerd op de pogingen om Chuck Berry’s song Ding-a-Ling te verbieden. Dave Bartholomew, de zanger die het nummer nog vóór Berry opnam, noemde het lied ‘een allegorie die de strijd voor gelijke rechten vanaf de slavernij tot aan de burgerrechtenbeweging’ beschreef. Professor Henry Louis Gates, specialist in Afro-Amerikaanse literatuur, diende Newsweek op een identieke manier van repliek door de leden van 2 Live Crew briljante kunstenaars te noemen die ‘op een inventieve en onderscheidende manier diverse Afro-Amerikaanse culturele expressievormen nauwgezet uitwerken’.
Professor Kimberlé Crenshaw, een in rassendiscriminatie gespecialiseerde zwarte feministe, was wel gewaarschuwd dat de teksten van de band expliciet waren, maar schrok zich een ongeluk toe ze zich daadwerkelijk in de teksten verdiepte. Het kostte haar moeite in de schrijvers van strofen als “I’ll break you down and dick you long, bust your pussy and break your backbone. Lick my ass up and down. Lick it till your tongue turns doodoo brown” nog ‘briljante kunstenaars’ te horen.
Inmiddels is rap geaccepteerd als – naast jazz misschien – de enige volstrekt originele kunstvorm die de Verenigde Staten hebben voortgebracht. Gangsta rap, de meest lucratieve subvorm, blijft wat dat betreft het zwarte schaap van de familie. Moet een muziekstijl waarin vrouwenhaat, homofobie, vloeken, verkrachting, geweld, drank- en drugsgebruik, moord en doodslag en materialisme worden verheerlijkt, tot kunstvorm worden verheven? Daar valt wat voor te zeggen als die een accuraat beeld geeft van de zwarte onderklasse, maar niet als het louter gaat om het overbrengen van de boodschap dat vrouwen niet meer zijn dan ‘cunts, lowdown slimy-ass bitches, sorry-ass bitches en ho’s’.
Niet dat vrouwen in de amusementsindustrie altijd de rol van willoze slachtoffers spelen. Madonna, die in haar clips en shows veel explicitier was dan in haar liedjes, riep zichzelf uit tot sekssymbool en werd een rolmodel voor meisjes van acht tot achttien jaar. Psychologen en pedagogen begonnen zich steeds meer zorgen te maken over het feit dat er meer en meer lingeriesetjes werden verkocht voor meisjes rond de tien jaar, compleet met jarretelles en voorgevormde beha’s.
Bij de generatie zangeressen die haar opvolgde – Mariah Carey, Britney Spears, Shakira – won de visuele verlokking het meer en meer van de verleiding van het gezongen woord. De Canadese zangeres, electro-muzikante en performance artist Peaches begint haar album The Teaches of Peaches met de regel “Suckin on my titties like you wanted me,” het begin van de song Fuck the Pain Away. Geen romantisch filmplaatje dus, maar een nietsverbloemend beeld van een pornosite.
Ook in de hiphopcultuur dienden zich steeds meer vrouwen aan die lieten horen dat zij letterlijk hun mannetje stonden. Lil’ Kim rapt in Not Tonight: “The moral of the story is this. You ain’t lickin’ this, you ain’t stickin’ this. And I got witnesses, ask any nigga I been with. They ain’t hit shit till they stuck their tongue in this. I don’t want dick tonight. Eat my pussy right.”
Zijn de verleiding en de romantiek dan compleet kapotgecopuleerd? Gelukkig niet. De neofolkies van The Low Anthem namen met Don’t Tremble recentelijk nog een huiveringwekkend mooi liefdeslied vol verlangen op, en Raphael Saadiq, die in 2009 een van de mooiste soulalbums van het jaar maakte, treedt met Just One Kiss in de voetsporen van Al Green en Marvin Gaye. Merriweather Post Pavillion van Animal Collective, volgens veel muziek bladen dé plaat van vorig jaar, kent zelfs een song die neigt naar ouderwetse huiselijkheid en huwelijkstrouw. “There isn’t much that I feel I need. A solid soul and the blood I bleed. But with a little girl, and by my spouse, I only want a proper house.” Een dak boven je hoofd en een kind van je eigen vrouw: dat is nog eens wat anders dan de ruggengraat van iedere bitch willen kraken.
In 1981, in een van de gesprekken tussen de nummers door van het album The League Of Gentlemen door, liet Robert Fripp, een van de keurigste rockgitaristen aller tijden, een vrouw de historische woorden “Rock ‘n roll is about fucking” zeggen. En dat hebben we in de decennia die volgden geweten. De tegenbeweging – “Rock ‘n roll is about feeling” – lijkt te zijn begonnen. Expliciete seks is ongelooflijk passé. Leve de verbeelding.
