De dubbelganger van Erich Honecker
De Nederlandse ambassadeur in Oost-Berlijn die zich in de nieuwe roman van F. Springer, Quadriga, door de publicist Robert Somers en nog een handjevol andere vrienden als ‘Raaf’ (kort voor Raphael) laat aanspreken, heeft een laconieke taakopvatting. Begroet hij op de Leipziger Messe partijleider Erich Honecker in de Nederlandse stand, dan noemt hij zijn welkomstwoord tegenover Somers een ‘lullepot’. “Weet je dat Erich Honecker iedere ochtend met een grote sleutel in zijn rug wordt opgewonden, teneinde de dag door te komen?” kan evenmin doorgaan als voorbeeld van hogeschooldiplomatie. De ambassadeur dringt er wel op aan de grap niet in de krant te zetten – ‘kan schadelijk zijn voor onze handel!’
Heeft voor Raaf de carrièrediplomaat Carel Jan Schneider model gestaan, die Nederland in de DDR vertegenwoordigde toen de Muur verkruimelde? Eerder had hij ‘s lands belangen gediend in oorden als New York, Brussel, Teheran, Luanda en Straatsburg. Intussen schreef hij zich op dergelijke plekken afspelende romans onder het pseudoniem F. Springer.
Misschien dat ook de publicist Somers daarom wel trekjes heeft van de auteur, in wiens borst immers twee zielen huisden. Huisden – omdat de diplomaat al 21 jaar met pensioen is. Wellicht heeft Springer daardoor meer vrijheid om uit de school te klappen. Niet de sympathieke Raaf is de hoofdpersoon van Quadriga, want dat is Robert Somers, die zich in 1987 door de Oost-Duitse ambassadeur in Den Haag laat uitnodigen voor een bezoek aan het toen nog reëel existerende boeren- en arbeidersparadijs aan gene zijde van het IJzeren Gordijn. In datzelfde jaar bracht Honecker een staatsbezoek aan Nederland. Nog maar een enkeling dacht toen dat de DDR langer dan een paar jaar overeind zou blijven; scepticus Raaf hield het er in 1987 zelfs op dat de Muur ‘al binnenkort’ ‘in elkaar (zou) donderen’. De apparatsjiks zelf bleven tot het einde in de heilstaat geloven – tot het moment kwam dat ook zij niet meer wisten hoe ze hun burgers van weglopen konden weerhouden.
In Quadriga vormt de implosie van de socialistische republiek hooguit het decor van een onmogelijke liefde. Over de historische gebeurtenissen van 1989 doet de gewaardeerde politieke duider die Somers schijnt te zijn er in het boek althans het zwijgen toe, hoteldebotel als hij is van de officiële gids die hem tijdens zijn verblijf in de DDR begeleidt.
Zo door deze Monika Rittner geobsedeerd is hij dat hij nauwelijks kan luisteren naar wat alle hotemetoten hem hebben te melden over de enorme vooruitgang die de DDR op talloze gebieden telkens weer boekt. Zij geeft aanvankelijk geen sjoege, wat hem onredelijk jaloers maakt. Hij vereenzelvigt zich met de held uit het autobiografische hoofdwerk van de Russische schrijver Boenin, die zijn geliefde Lika door zijn eigen onbehouwen gedrag ziet vertrekken. In Somers’ gedachten wordt Monika zijn eigen Lika. (Wat deed het Oost-Duitse volk anders dan de liefde van zijn machthebbers verloochenen?)
F. Springer speelt een subtiel spel met literatuur en realiteit door het verhaal van Lika door zijn eigen fictie te weven, maar ook door het gebruik van (helaas nogal grijzige) foto’s die de tekst hier en daar verluchtigen. Jammer genoeg is geen van zijn personages in beeld vertegenwoordigd; wel een grappig plaatje is dat van een dubbelganger van Erich Honecker die de inhoud van een afvalbak inspecteert.Waarom illustreert een schrijver een roman met foto’s? Vertrouwt hij niet (meer) op zijn eigen vermogen om beeldend te schrijven? Dat is dan in het geval van Springer ten onrechte, want hij schrijft mooi, ironisch proza – laconiek bijna als de taakopvatting van ambassadeur Raaf.
Frank van Dijl
F. Springer: Quadriga. Een eindspel. Querido, €17,95. Ook verkrijgbaar via www.ako.nl.
Huid en Haar (1) – Arnon Grunberg
Vrijheid (2) – Jonathan Franzen
Vaslav (4) – Arthur Japin
Tikkop (5) – Adriaan van Dis
Quadriga, een eindspel (3) – F. Springer
Clausewitz (re) – Joost de Vries
Keukenmeidenroman (7) – Kathryn Stockett
Solar (re) – Ian McEwan
Ga niet naar zee (-) – Tommy Wieringa
Zo Wordt U Gelukkig (-) – Kees van Kooten
Tussen haakjes de klassering van de vorige keer. Deze fictietoptien is samengesteld op basis van de verkopen bij Selexyz Broese, Utrecht.
