Westers fatalisme

Overmoed is wel het laatste waar de westerse wereld momenteel last van heeft. In Amerika woedt een bittere discussie of een schietpartij in Arizona waarbij zes doden vielen en een Democratisch Congreslid een kogel door het hoofd kreeg, mede het gevolg is van een vergiftigd politiek klimaat. De eurozone wordt keer op keer door de financiële markten bestookt vanwege twijfels of Duitsland wil blijven instaan voor lidstaten die er een potje van hebben gemaakt. En down under wordt een Australische miljoenenstad geteisterd door overstromingen die de machteloosheid van de mens tegenover de natuur laten zien, alsook nieuwe voeding geven aan de angst voor het broeikaseffect, door diezelfde mens veroorzaakt. Wie zegt er nu nog dat de zondvloed niet bestaat? Niet de politici die waarschuwen voor de ‘tsunami aan immigranten’. Zij sporen overheden aan om een dam op te werpen, maar verspreiden tegelijk het gevoel dat het water ons aan de lippen staat en het eigenlijk al te laat is.

Zeker is dat de klappen die het Westen de laatste jaren heeft moeten incasseren, niet goed zijn geweest voor het zelfvertrouwen. Dat begon in 1998 met het Lewinsky-schandaal dat Bill Clinton van zijn kleren beroofde, en kreeg vier jaar later een vervolg met de verkiezingssoap in Florida, waaraan George W. Bush zijn ‘gestolen’ presidentschap dankte. Het was moeilijk de politiek toen nog ernstig te nemen, tot de aanslagen in New York en Washington daar in één klap een eind aan maakten. Critici beweren dat Amerika zich aan een ‘overreactie’ schuldig heeft gemaakt. Ik zou denken dat de dreun van 11/9 het toenmalige voorstellingsvermogen vele malen te boven ging en dat Amerika wel heeft gereageerd, maar ook wilde laten zien dat het niet uit zijn evenwicht was gebracht en dat het leven zijn normale gang kon blijven gaan. Een echte mobilisering is anders. Was het een ‘overreactie’ om eerst Afghanistan en later Irak binnen te vallen, en ondertussen gewoon door te consumeren? Beide militaire interventies verliepen in eerste instantie beheerst en gesmeerd, en je kunt niet zeggen dat zij de krachten van de Amerikaanse economie te boven gingen. De in 2008 geknapte huizenbubbel had andere oorzaken die bovendien teruggaan naar de (frivole) jaren negentig, en was toch wel ontstaan.

Het Westen als geheel is nog niet van 11/9 hersteld. De klap dreunt nog steeds door, zij het dat de aanvankelijke dadendrang heeft plaatsgemaakt voor moedeloos geploeter. De oorlog tegen het moslimterrorisme (die niet meer zo mag heten) is een splijtzwam tussen het Westen en de moslimwereld, en binnen de westerse landen zelf. Dat heeft eerder tot geestelijke dan materiële uitputting geleid, al zijn economische problemen een prima alibi om militaire inspanningen terug te schroeven en op bondgenoten af te wentelen. In het onherbergzame Afghanistan is niet veel eer te behalen en het idee om daar een democratie te vestigen, geldt nu als een lachertje. Veel landen, niet alleen Nederland, vinden dat zij ‘genoeg’ hebben gedaan. Zij zien wel in dat er ‘iets’ moet gebeuren, maar het geloof in een goede afloop is weg.

De Amerikaanse president is ook niet echt een inspirerend voorbeeld. Barack Obama, twee jaar terug als messias onthaald, heeft voor Afghanistan een surge afgekondigd waarin hij zelf niet lijkt te geloven. In Irak wist zo’n extra troepenzending het tij te keren, maar Irak is geen Afghanistan (en Obama geen Bush), en de president heeft bij het presenteren van zijn plannen al laten weten dat de terugtocht medio 2011 moet beginnen. Zo win je geen oorlog en gaat zelfs terrein verloren dat eerder gewonnen was. Maar Obama spreekt wel de complexe diplomatieke taal van de Europese bondgenoten, en die geven in Afghanistan niet thuis of zijn slechts tot schijnbewegingen bereid om de indruk te wekken dat Amerika niet helemaal alleen staat. Dat is erg minimalistisch en afgepast, maar voorkomt niet dat een Amerikaanse afgang ook hun afgang wordt.

Zou het dan niet beter en vooral eerlijker zijn als Nederland afziet van een nieuwe kansloze missie naar Afghanistan? Ik vind van niet. Juist omdat het in Afghanistan (en Pakistan) slecht gaat, is het van belang te laten zien dat Nederland zijn Europese bondgenoten en Amerika niet laat zakken. Gedeelde smart is halve smart. Van eerlijkheid is pas sprake als Nederlandse politici de kiezers onomwonden uitleggen hoe de vork in de steel zit en geen praatjes verkopen over ‘opbouwmissies’ en meisjes naar school begeleiden. Bovenal wordt een gebaar van westerse solidariteit verwacht in een woest en onhandelbaar deel van de wereld waar de Taliban niet mag winnen. Wie de islamisering wil stoppen, moet daar present zijn. Al het andere is fatalisme en huichelarij.