De Sfinx hield vooral van zichzelf

Klopt, maar toen leefde Michels (1928-2005) nog. En dus durfden veel ex-collega’s niet of enkel in gemeenplaatsen mee te werken aan De Generaal. Met Rinus – en ook zijn volgens sommigen té invloedrijke vrouw Will – onder de zoden durfden de geïnterviewden meer. Dus lezen we in de nieuwe biografie van Bas Barkman, Rinus Michels getiteld, alles over de vele ruzies die Ajax-linksbuiten Piet Keizer had met De Sfinx – en over de jaren dat hij geen woord sprak met zijn coach: “Ik speelde mijn beste wedstrijden in die jaren.”

Ex-penningmeester Henk Timman over de hoe provocateur Keizer met de coach omging: “Cruijff en Keizer konden goed met elkaar overweg, maar ze gingen heel verschillend met het gezag van Michels om.” Over het door de coach ingestelde rookverbod: “Ze deden het allebei toch. Cruijff stiekem, maar Keizer vroeg Michels om een vuurtje.”

De kritiek op de coach die Ajax de Europacup (1971) en Oranje de Europese titel (1988) schonk, is niet mals. Zo voorkwam hij uit ijdelheid dat Cruijff in 1990 bondscoach werd, en ondermijnde hij het gezag van zijn eigen kandidaat Leo Beenhakker door zich tegen de regels in op het veld te laten interviewen. Gevolg: het kleine beetje respect dat Beenhakker nog genoot onder de internationals, verdween als sneeuw voor de zon. Dit allemaal omdat Michels het niet kon hebben dat zijn eigen successen overschaduwd dreigden te worden. Als Oranje één kans had om wereldkampioen te worden, was het wel toen, met de Drie van Milaan in topvorm.

Na lezing van het loodzware, prachtig geïllustreerde boek van 512 pagina’s blijven we zitten met een naar gevoel: wat een norse, gesloten man was Rinus Michels. En was hij nu zo’n groot trainer of gewoon toevallig de juiste man op de juiste plaats? Maakte Michels Cruijff groot, of was het andersom? Het totaalvoetbal bleek niet zijn idee, maar dat van Cruijff. Voor de supporters was hij de man die successen bracht bij Ajax, maar de spelers tolereerden hem nog maar net. Spelers die hij aan de kant zette, durfde hij niet te vertellen dat ze eruit lagen. En de uitspraak ‘voetbal is oorlog’ heeft hij ook al niet letterlijk zo gedaan. (Hij zei: “Voetbal is net zoiets als oorlog. Wie netjes blijft, is verloren.”)

Blijft er dan níets heel van de Oranjespeler (vijf interlands) en trainer in onder meer Duitsland, Spanje en de VS? Zo erg is het ook weer niet. Op talloze foto’s spat de liefde tussen Rinus & Will van de pagina’s en we zien De Bul ook als gymleraar, als Sinterklaas, als stuurman (op het jacht van goede vrienden Gerrit & Toos van der Valk), als zanger en – vooral – als liefhebbende echtgenoot.

Ondoorgrondelijk bleef hij voor zijn collega’s tot het eind. Tijdens zijn crematie voor een zaal vol voetbalgrootheden sprak zijn jongere broer Peter Michels – weinigen wisten dat Rinus een broer had gehad, laat staan een zus die zelfmoord had gepleegd – bittere woorden. “Broer keek, toen hij eenmaal beroemd was, niet meer naar ons om. Ons vergat hij.” En: “Broer hield vooral van zichzelf.”

Niek Stolker

Bas Barkman: Rinus Michels. Uitgeverij De Buitenspelers, €69. Ook verkrijgbaar via www.ako.nl.

Wie verstaat er kips? (2) – Youp van ‘t Hek

Dit wordt jouw jaar (6) – Ben Tiggelaar

Wij zijn ons brein (1) – Dick Swaab

Dromen, durven, doen ( 3) – Ben Tiggelaar

Mark Rutte is lesbisch (7) – Raoul Heertje

Het geheugenpaleis (4) – Joshua Foer

De familieblues (5) – Yvonne Kroonenberg

De man die naar Auschwitz wilde (8) – Denis Avey

Seal Team Six (10) – Howard Wasdin & Stephen Templin

Ouwehoeren (-) – Martine & Louise Fokkens

Tussen haakjes de klassering van vorige week. Deze non-fictietoptien is tot stand gekomen op basis van de verkopen bij AKO.