De interne partijdemocratie van het CDA: alleen als het uitkomt
Hoera: het CDA heeft een plan voor de toekomst, het bestaat zelfs uit 7 punten! Was dit nu hét grote nieuws van het CDA partijcongres van afgelopen zaterdag?
Nee, mijn interesse ging uit naar dit nieuwsbericht in de Volkskrant: het CDA laat de leden altijd de lijsttrekker kiezen. Volgens het bericht heeft het partijcongres afgelopen zaterdag een motie goedgekeurd waarbij voor elke verkiezing voor de Tweede Kamer en het Europees Parlement de lijsttrekker via een ledenraadpleging moet worden gekozen (zie hier een lijst met resoluties, het betreft no. 14). Is dit een radicale en dappere stap naar meer partijdemocratie?
Partijen intern niet zo democratisch
Nederlandse partijen zijn intern niet zo democratisch. De PVV spant de kroon, want het is intern een absolute dictatuur. Maar andere partijen zijn ook geen lieverdjes, het zijn hooguit ambivalente democraten. Leden hebben wel inspraak maar niet altijd en ook niet evenveel.
Neem bijvoorbeeld de PvdA en de verkiezing van de politiek leider daar. De huidige statuten zeggen dat het partijcongres de politiek leider aanwijst. In principe hebben alle leden toegang tot het congres, maar dat is om allerlei redenen waarschijnlijk een fictie (ik denk in eerste plaats aan ruimte).
Merkwaardige formulering
Maar artikel 13 van de statuten voegt hier nog iets aan toe: “Het is mogelijk dat een politiek leider zijn positie opgeeft of dat een congres aan de politiek leider deze rol ontneemt. In een dergelijke situatie dient het partijbestuur te beoordelen hoe in de opvolging het beste voorzien kan worden (wat niet betekent dat het partijbestuur de opvolger aanwijst!). Het hangt zo sterk af van de omstandigheden van dat moment en de reden waarom de politiek leider is teruggetreden, dat daarvoor moeilijk vaste regels zijn te formuleren die in de statuten opgenomen kunnen worden.”
Misschien ben ik gek, maar ik vind dit een heel merkwaardige formulering. Het doet me denken aan een niveau van democratie in bepaalde Afrikaanse landen. In de praktijk zien we de laatste jaren zowel verkiezingen (Samsom en Bos) alsook benoemingen (Cohen) in de PvdA (dit was overigens wel onder oudere statuten). De PvdA is hier zeker niet uniek: bij de VVD besluit een partijcongres met afgevaardigden, maar kan ook een ledenraadpleging worden gehouden. Bij GroenLinks wilde het bestuur Jolande Sap aanwijzen, maar kwam via intern partijgemor toch een verkiezing.
Duidelijke stap van CDA?
Heeft het CDA nu een duidelijke stap genomen richting meer partijdemocratie? Navraag op het partijbureau van het CDA leert dat sectie D geschrapt is uit resolutie 14. Deze resolutie riep het partijbestuur op de statuten te wijzigen zodat lijsttrekkersverkiezingen bij elke verkiezing móeten worden gehouden. Dit is min-of-meer ook de aanbeveling van het dagelijks bestuur over de motie: ”Het huidige artikel in de statuten dat gaat over de verkiezing van de lijsttrekker geeft het bestuur ruimte om de procedure voor de verkiezing van de lijsttrekker aan te passen aan de omstandigheden, voorkeuren en mogelijkheden van het moment (o.a. financiën).
De afgelopen verkiezingen van zowel de partijvoorzitter als de lijsttrekker, laten zien dat het artikel geen belemmering is, maar juist ruimte geeft aan de partij (en het bestuur) om aan te sluiten bij de wensen en behoeften onder de leden. Het bestuur zou dan ook de statuten op dit punt niet willen wijzigen. Het bestuur is er door de leden en voor de leden. Zij zal binnen de mogelijkheden altijd gehoor geven aan de signalen vanuit de partij, daarvoor zijn echter geen statuten(wijzigingen) nodig.”
CDA blijft ambivalente democratie
Mijn interpretatie is dat het CDA haar statuten niet aanpast en daarmee dus niet – aldus de Volkskrant – altijd de leden de lijsttrekker laat kiezen. Het behoudt haar status van ambivalente democratie door het aan de omstandigheden over te laten hoe de leider precies aangewezen wordt. Zullen we dit op nationaal niveau ook maar doen? In 2016 geen verkiezingen, want het geld is op? Rutte wijst zichzelf aan als nieuwe premier – immers, de omstandigheden vragen ernaar.
Ik vind interne partijdemocratie goed: door middel van regelmatige leiderschapsverkiezingen is de politiek leider controleerbaar en kunnen alternatieve meningen beter gerepresenteerd worden. Maar dit is een mening en je mag het gerust met me oneens zijn. Misschien vind je – als politicus – interne partijdemocratie niet belangrijk of gevaarlijk: prima. Maar wijs dan ook geen andere partijen terecht wegens een gebrek aan democratie. Dat is alsof Zimbabwe klaagt over het gebrek aan democratie in Noord-Korea.
Dit artikel verscheen eerder op Stuk Rood Vlees, het blog dat de actualiteit duidt met inzichten uit politiek-wetenschappelijk onderzoek.
