Waarom niemand meer weet wat u leest
Er is in dit land dringende behoefte aan een groot, verantwoord, onderzoek naar de leesvoorkeuren van de consument. Nu buitelen de cijfers alle kanten op: volgens sommigen is 90 procent van wat wij lezen op onze e-reader niet betaald, anderen komen op basis van kleine onderzoekjes op net 30 procent. De boekenbranche is de consument compleet uit het oog verloren. Geen wonder dat het met die sector zo slecht gaat.
Onderzoeksbureau GfK schokte de boekenwereld vorige week met de mededeling dat wij allemaal oplichters zijn met 90 procent illegaal gedownloade boeken op onze e-reader. Reden voor het Tweede Kamerlid Sharon Gesthuizen van de SP om Kamervragen te stellen waarin zij veronderstelt dat het vooral het hoge BTW-tarief op e-books is dat ons massaal in de armen van de torrent-sites drijft. Dat zou zomaar kunnen. Deze week kwamen de dwaallichten van The Social Book Company (een merkwaardige naam voor een instituut dat de belangen van het Nederlandse boek behartigt) met heel andere cijfers. Slechts drie op de tien boeken die daadwerkelijk gelezen worden zijn afkomstig uit illegale bron.
Daaruit blijkt maar een ding: het is voor iedereen een raadsel wat op onze harde schijven en e-readers staat (op zich een geruststellende gedachte) en ook is het onduidelijk wat we lezen. Nou valt dat ook moeilijk in te schatten in de geglobaliseerde boekenwereld, met wereldwijde spelers zoals Amazon die weigeren inzicht te verschaffen in de verkoopcijfers. Om nog maar te zwijgen over de vele e-bookverkooppunten die de laatste jaren in Nederland zijn gesticht. De tijd dat je het succes van een boek kon bepalen door simpelweg de resultaten van alle boekwinkels bij elkaar op te tellen is allang voorbij.
Om het even persoonlijk te houden: ik lees graag Engelstalige geschiedenis- en fantasyboeken. Voor het digitale tijdperk moest ik daarvoor naar mijn eigen boekwinkel waar keurig uit het buitenland geïmporteerde (en dus geregistreerde) exemplaren klaar lagen. Nu is het een peuleschilletje om ergens op het internet mega-bestanden van duizenden boeken op te halen, meer dan zelfs de best gesorteerde boekwinkel op voorraad heeft. Daar zit altijd wel iets van mijn gading bij. Sterker, er zitten vaak boeken bij die in Nederland (of zelfs in Amerika) niet eens meer verkrijgbaar zijn, bijvoorbeeld omdat het voor de uitgever niet meer rendabel is om een herdruk te overwegen. Digitaal is dat natuurlijk geen probleem. Maar mijn leesgedrag van de afgelopen jaren is op die manier nergens vastgelegd. Het zou me niet verbazen als dat ook gold voor vele duizenden andere lezers.
Verontrustend is echter wel dat het beleid van uitgevers en de overheid gebaseerd is op de cijfers die wel bekend zijn, maar die allang geen goed beeld meer geven. Bijvoorbeeld het beleid op het gebied van boekendownload. Of waar het gaat om het ‘in druk’ brengen van oudere boeken als e-book. Uitgevers twijfelen daaraan omdat ze veronderstellen dat er te weinig belangstelling zou zijn, Zo komt de boekenwereld terecht in een neerwaartse spiraal omdat de branche en de lezer elkaar uit het oog hebben verloren. En omdat de belangen niet meer parallel lopen.
