Spring naar de content

Ontluisterend: hoe de grote media hielpen de belastingplannen te framen en te lekken

Ik ben een liefhebber van de politieke reconstructie. Welk spel speelt zich achter de schermen af, welke personen waren van doorslaggevende betekenis en wie werd er uitgespeeld tegen wie – dat soort dingen. Het is een taak van media om dat te achterhalen en erover te berichten. Maar veelal zijn media zelf onderdeel van dat spel, constateerde Joris Luyendijk al eens toen hij een tijdje op het Binnenhof rondliep, wat resulteerde in het boek Je hebt het niet van mij, maar… Journalisten worden voorlichters, voorlichters worden journalisten, journalisten worden politici, politici worden lobbyisten, lobbyisten worden voorlichters en ga zo maar door.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Edwin van Sas

Niet eerder las ik op zo’n ontluisterend verhaal over de schaamteloze wijze waarop dit gebeurt, zoals vanochtend in de Telegraaf-column van Paul Jansen. Ontluisterend omdat iedereen lekt en framet – de enige grote ontbrekende in deze casus is RTL Nieuws-journalist, ex-CDA-voorlichter en Miljoenennota-lekker Frits Wester – en schaamteloos, omdat Jansen toegeeft dat anderen, maar toch ook zeker hijzelf, zich voor een politiek karretje laten spannen. Het is blijkbaar niet meer iets wat je stiekem doet (‘Je hebt het niet van mij, maar…’), maar een openbaar onderdeel van het spel.

Lees en huiver om het stuk van Jansen, de best ingewijde Haagse journalist, getiteld ‘Slag om beeldvorming rond belastingplannen’, hier te lezen via Blendle.

Zijn verhaal begint met het gegeven dat de regeringspartijen als één front de belastingplannen via de media wilden ‘uitventen’, zoals dat blijkbaar wordt genoemd. Jansen schaamt zich er niet voor dat hij in het complot zit en stelt openlijk dat hij de spreekbuis voor de VVD zou zijn, in ruil voor een primeurtje.

“De PvdA zou de Volkskrant benaderen en de VVD tegelijkertijd De Telegraaf.”
Dit is niet lekken, dit is keiharde afspraken maken met politieke partijen. Er liggen dus niet toevallig wat aantekeningen uit het belastingplan op de Telegraaf-burelen, maar het hele proces van framing is voorgekookt in samenspraak met de coalitiepartijen. De Telegraaf weet vooraf al dat er óók een deal met de Volkskrant is gemaakt, die dus blijkbaar ook niet geheim is.

“Daags voor het geplande pr-offensief publiceerde NRC Handelsblad op woensdag plots delen van de voorstellen. Tot grote schrik van de coalitie lag de nadruk daarbij niet op de miljarden aan lastenverlichting (–) maar op het verhogen van de btw. (–) De reacties waren vernietigend. (–) Het uitlekken kon geen toeval zijn, wist de coalitie. Wie iets kapot wil maken, zet het vroegtijdig in de wind. Waren het de werkgevers? VNO-voorzitter Hans de Boer was op de hoogte van de plannen, zegt hij desgevraagd, en mocht twee dagen later in NRC uitleggen dat het kabinet zijn eigen nederlaag creeerde. Toeval of niet, dat verhaal was opgetekend door dezelfde journalist als van de btw-primeur.”
Naast Volkskrant en Telegraaf zit ook NRC in het complot. Geestig is vooral de uitleg van Jansen dat het lekken ‘geen toeval’ kon zijn. (Zijn stuk ongetwijfeld ook niet.)  Tevens sneert de scribent naar NRC, die zich voor het karretje heeft laten spannen van ondernemersorganisatie VNO-NCW (terwijl Telegraaf en Volkskrant de lekprimeur zouden krijgen!). En wat zijn ze schaamteloos bij NRC. Ze doen niet eens moeite het te laten verbloemen door De Boer, door een andere journalist te laten interviewen. Zoiets doe je toch niet?!

“Het kabinet wilde de dramatische beeldvorming als de wiedeweerga rechtzetten. Daarom werd nog diezelfde woensdag bij de NOS het zonnige verhaal ingestoken van achthonderd euro extra voor werkenden, vertel een coalitiebron. In het veelbekeken Achtuurjournaal ging verslaggever Ron Fresen mee in dat frame (–) Bij de PvdA kirden ze tevreden.”

“Op het moment dat de NOS het kabinet een kontje gaf (–) kregen de oppositieleiders een powerprointpresentatie van staatssecretaris Wiebes over diezelfde belastingplannen. “Zeg, moet ik nou naar het scherm kijken of naar mijn telefoon?”, schamperde een van de fractievoorzitters tegen de staatssecretaris. (–) “Denk eens na,”, reageerde een andere aanwezige. “Het is gewoon gelekt”.
En daar is medium nummer vier dat vuistdiep in de belastingframe zit: onze niet van commerciële afwegingen gespeende staatsomroep. Wederom wijst Jansen er fijntjes op dat een medium zich hier schaamteloos laat gebruiken, terwijl hij zelf exact hetzelfde doet.

Hoe schaamteloos het ook is, op zichzelf is het een goede ontwikkeling dat media open zijn over hoe zij zich laten gebruiken. Alleen op die manier kan het publiek berichtgeving op waarde schatten. Want de slag om de beeldvorming is eigenlijk een continue oorlog. De kans dat kabinet en oppositie eruit komen wordt klein geacht, en dat betekent dat er een hoop te framen is: de coalitiepartijen zullen in dat geval stellen dat de oppositie hervormingsplannen blokkeert, de oppositiepartijen zullen op hun beurt verhalen insteken die de schuld elders legt.

Voor de volledigheid: voor dit artikel heb ik met nul politici, journalisten, voorlichters of lobbyisten gesproken.