Spring naar de content

Waarom onbemind Macedonië een rommelend etnisch kruitvat van belang is

Terwijl de westerse ogen zich vooral focussen op de voortdurende anti-regeringsprotesten in Roemenië, rommelt het als vanouds in de Balkanregio. De spanningen lopen op verschillende plekken hoog op en de kleine etnische lappendeken Macedonië is momenteel het middelpunt. Wat is er precies aan de hand?

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Paul Geraedts

Macedonië kwam de afgelopen jaren vooral in het nieuws in verband met de vluchtelingencrisis, voor de rest zal het land –  ingeklemd tussen Albanië, Griekenland, Kosovo, Servië en Bulgarije – weinig belletjes doen rinkelen. Schijn bedriegt, want achter dit ingeslapen imago schuilt een etnisch kruitvat waarvan het lont zo nu en dan aangestoken wordt. Tot een echte uitbarsting, zoals we die kennen van buurlanden (en eveneens ex-Joegoslavische republieken) Servië, Kosovo en Bosnië-Herzegovina, kwam het nog niet.

Macedonië wordt al sinds 2015 in de greep gehouden van een aanhoudende politieke crisis, die gevoed wordt door een grootschalig afluisterschandaal door de toenmalige premier Nikola Gruevski. De huidige verkiezingen, voortgekomen uit de crisis, liepen uit op een nek-aan-nek race tussen twee partijen, de SDSM en de VMRO. Omdat geen van de partijen een absolute meerderheid kreeg, moet er een coalitie gevormd worden. De etnisch-Albanese partijen zijn hier een sleutelfactor in, en onderhandelden met beiden. Maar uiteindelijk wil alleen de SDSM (de sociaal-democraten, onder leiding van Zoran Zaev) met ze in zee. De huidige president Gjorgje Ivanov blokkeert dit, met als argument dat er met een dergelijke coalitie een buitenlandse (Albanese) agenda nagestreefd wordt.

Hervonden nationalisme in de regio
De huidige crisis in Macedonië is echter niet los te zien van de rest van de regio. In 2001 stond het land al eens op de rand van een burgeroorlog tussen de Albanese minderheid en het Macedonische leger. Sindsdien sluimeren de etnische conflicten onderhuids door. Zo leven de overwegend islamitische etnische Albanezen, goed voor een kwart van de totale bevolking van ongeveer twee miljoen, op veel vlakken apart van de rest van de Macedoniërs en kennen een (nog) hoger werkloosheidscijfer dan het landelijk gemiddelde van 24 procent. Hun taal, cultuur en politieke invloed zijn wettelijk vastgesteld na het gewapende conflict van 2001, maar de Albanezen voelen zich nog steeds achtergesteld. Ook het nationalisme dat de laatste tijd in veel Balkanlanden om zich heen grijpt, is debet aan de verslechtering van de situatie. Zo stuurde Servië iets langer dan een maand geleden nog een provocerende trein naar Kosovo, dat net als een gedeelte van Macedonië door Albanezen bevolkt wordt.

In het geval van Servië en Kosovo is het niet toevallig dat juist nu deze provocaties toenemen. De wisseling van de wacht in Amerika (veel Serviërs steunen Trump) en de inmenging van buitenlandse mogendheden als Rusland en de Europese Unie zetten de precaire vrede onder druk. In Macedonië ligt de situatie iets anders, de coalitie die gevormd moet worden bestaat ook uit partijen van etnische Albanezen, in samenwerking met Macedonische partijen. De Albanese partijen hebben als doel om de Albanese taal en cultuur op volledig gelijke voet te stellen met het Macedonisch. Buitenlandse invloeden en een bedreiging voor de Macedonische identiteit, volgens Ivanov. Zijn tegenstanders verwijten de president dat hij met zijn blokkade de democratie niet dient.

Groot-Albanië                       bron: NOS

Balkan-nationalisme in een notendop

Nationalisme is een niet te onderschatten factor op de Balkan, die door gehaaide politici gebruikt wordt om een eigen agenda na te streven. Bijna iedere staat heeft wel een periode gekend waarin een groter gebied werd bestierd dan nu het geval is. Zo ook het Albanese volk. Volgens de nationalistische doctrine zouden naast het huidige Albanië en Kosovo (de twee etnisch-Albanese staten) het zogenoemde Groot-Albanië ook gedeeltes van Montenegro, Servië (de Presevo-vallei), het noorden van Griekenland en dus het westen van Macedonië tot historisch grondgebied behoren. Overigens is het idee van een Groot-Albanië niet alleen in de regio; zo bestaat er onder anderen ook een Groot-Servische gedachte. Deze gebieden overlappen elkaar, met alle gevolgen van dien.

Buitenlandse mogendheden

De angst van Ivanov voor het uiteenvallen van Macedonië is dus zeker niet ongegrond, en gezien de recente geschiedenis zeer reëel. Maar het tegenhouden van een democratische coalitie is echter koren op de molen voor nationalistische groeperingen. De EU tikt de Macedonische president op de vingers en Rusland, op zijn beurt, beschuldigt de EU en de NAVO ervan de Albanese kant te kiezen. De inmenging van buitenlandse mogendheden brengt in dit deel van Europa zelden iets goeds, en het is dus te hopen dat het conflict met een sisser afloopt. Maar voorlopig zit er nog weinig schot in de patstelling.

Onderwerpen