Spring naar de content
bron: Os Buul/2Doc

Terugkijken: de gevolgen van vluchtelingenproblematiek in een oer-Hollands dorp

Sinds uitbraak van de oorlog in Syrië in 2015 is uitgebroken zijn er zo’n vier miljoen Syriërs op de vlucht geslagen. In de 2Doc-documentaire Os Buul gaat filmmaker Ellen Davids terug naar haar thuisdorp Budel. Ze toont de effecten van het vluchtelingenbeleid op microniveau en laat zien dat integratie hard werken blijft.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Maaike Posthuma

De Europese Unie was in 2015 allesbehalve goed voorbereid op een vluchtelingencrisis. In Nederland kwam de meeste gastvrijheid van het volk. Asielzoekerscentra werden uit de grond gestampt en mensen doneerden in grote getale kleding en voedsel.

Zo ook in Budel, een Brabants dorp waar zo’n tweeduizend vluchtelingen op een oude legerbasis net buiten het dorp werden ondergebracht. Davids neemt de kijker mee naar de alledaagse sfeer van een kleinschalig Nederlands dorpje als Budel.

‘Blijf maar daar’

De lokale Nederlandse cultuur toont aan de ene kant toegewijde vrijwilligers die alles geven om de vluchtelingen op hun gemak te stellen. Zo heeft Maartje destijds haar vaste baan opgezegd om zich volledig in te zetten voor het azc en de mensen die haar hulp behoeven. “Tegen iemand die uit de oorlog komt, kun je toch niet zeggen: blijf maar daar?” zegt ze in de documentaire.

Aan de andere kant zijn er burgers die ongewild transformeren tot boosdoeners, wanneer ze hun dorp proberen te beschermen. De vluchtelingendiscussie domineert de stemming in het dorp, in de stamkroeg gaat het er elke dag over. Het komt erop neer dat de inwoners niet goed geïnformeerd zijn over de opvang en dat roept boosheid op. “Opvang is oké, maar niet langdurig.” zegt de lokale kroeghouder. Hij ziet mogelijkheden voor industriële bedrijven vanuit Eindhoven wegsijpelen.

“Budel moet met zijn opvang een stap vooruit zetten, maar het moet wel tijdelijk zijn,” meent een bewoner in de stamkroeg. “Weet je hoe lang 30 jaar (vluchtelingenopvang, red.) is?” Het is geen vijandigheid, maar het onbekende, de angst en verplichting die hier de kop op steekt. Een andere kroegganger roept: “Ik schaam me voor het bord van ‘500 is genoeg’.”

De tekst gaat onder het filmpje verder.

Integratie met horten en stoten

De documentaire laat zien hoe op microniveau omgegaan wordt met crisis zoals dit. De integratie in het dorp gaat met horten en stoten. Zo verwachten de vluchtelingen vaak te veel, en de sobere omstandigheden neemt ze een deel van hun dromen af.

Buren en Buulandse vrienden Johan en Diel zetten zich in voor integratie, door stukjes te schrijven in de krant. “Ik snap niet goed wat het probleem is. Er werden vroeger tientallen jaren Hongaarse en Indonesische vluchtelingen opgevangen, en dat is altijd goed gegaan. Ze gaan altijd weer terug, want daar is het mooier weer,” weet Johan.

In Os Buul  wordt niet te diep ingegaan op de ellende waarvoor gevlucht is. Dit geeft goed weer dat het niet altijd wenselijk is om te zoomen op de traumatische geschiedenis van vluchtelingen.

Dit merkt de maakster zelf ook. Wanneer Davids in gesprek gaat met Kifle, een Eritreeër die ze gedurende de documentaire volgt, raakt hij geagiteerd. “Ik ben gevlucht voor de problemen die ik had. Dat je nu naar details vraagt, levert stress op.” Gastheer zijn geeft ons niet het recht hun verleden te leren kennen.

Beroofd van hun waardigheid

Het is natuurlijk niet alsof de gevluchten hier zo graag zijn. De taalbarrière blijkt uiteindelijk het grootste probleem. De Syriërs en Eritreeërs in Budel kunnen hierdoor niet goed aarden. Het is duidelijk hoe veel spanning het niet-begrijpen van de taal oplevert, die constante onzekerheid van niet weten wat de ander — meestal de hulpverlener — van je wil. Ze zijn beroofd van hun waardigheid, monddood gemaakt en ineens een hulpbehoevende ‘ander’.

De meesten zijn ontheemd, getraumatiseerd en hebben andere culturele gewoontes. De taal zal voor altijd een barrière blijven en de vraag is of deze mensen zich hier ooit thuis zullen voelen. Er wordt gepraat over verbinding, terwijl maar weinig mensen deze verbinding daadwerkelijk aangaan.

Inwoner Johan Matthijssen heeft wel ideeën over die verbinding: “We lopen allemaal over dezelfde aardkloot. Nu voelen we ons superieur, daar krijg je een overheersende houding van. Maar voor echte verbinding is gelijkwaardigheid de kern.” Een wijze Buulander.

De hele documentaire is hier te bekijken. Voor de trailer, zie het filmpje hieronder.