Spring naar de content
bron: Collage:HP/De Tijd

De epidemie van het BN’erschap

Televisie gaat alleen maar over televisie. Tv-programma’s moeten steeds meer gaan over mensen gaan die bekend zijn van diezelfde tv – Peter R. de Vries, Jan Smit of de eeuwige Gordon. Bij voorkeur gaat het niet te veel over inhoudelijke kwesties. Maar wie kanttekeningen durft te plaatsen bij deze kijkcijferterreur, wordt versleten voor hopeloos elitair.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Max Pam

Natuurwetten bezitten enige eeuwigheidswaarde. Een dode vogel die 1900 jaar geleden in Galicië van de Herculestoren werd gegooid, viel net zo hard op de grond als de dode vogel die je vandaag over de balustrade van de Utrechtse Dom zou kieperen.

Maar met sociale wetten ligt dat enigszins anders. Aan de psycholoog Johan Barendregt (1924-1982), een van de oprichters van het Psychologisch Laboratorium in Amsterdam, vroeg ik eens hoeveel wetten in de humaniora werkelijk bewezen en universeel geldig zijn. Hij verviel in zo’n lang gepeins dat ik even dacht dat hij niet goed was geworden. Ten slotte antwoordde hij aarzelend: “Dat proefpersonen door het experiment worden beïnvloed.” Waaraan hij na weer een lange stilte toevoegde: “Maar misschien is dat niet eens waar.”

In mijn boekenkast staat een oud en dun boekje van 94 pagina’s, getiteld: Wetten in de sociale wetenschappen. De auteur Frans L. Roes was snel klaar. Misschien bestaan er inderdaad niet veel wetten in de sociale wetenschappen. Eigenlijk zijn het ook meer theorieën. Zo bespreekt Roes de theorie van de Amerikaanse econoom Mancur Olson over het dilemma van de collectieve actie. Stel, u woont op een onbewoond eiland zonder centraal gezag. Het eiland ligt onder de zeespiegel en de dijken dreigen door te breken. Alle bewoners hebben duizend euro te besteden en als ieder vierhonderd daarvan uitgeeft, kunnen de dijken worden gemaakt. Je overleeft als groep en als individu houd je nog wat over. Toch is er altijd iemand die denkt: ja, maar als ik stiekem niet meedoe, dan wordt die dijk heus wel gemaakt en dan ben ik straks de rijkste. Je kunt dat parasiteren noemen, maar Olsen noemt het ‘exploitatie van de groten door de kleinen’.

Heel leerzaam.

In een groep is er altijd eentje die buiten het verwachte gedrag valt, maar tegelijkertijd voldoet die ene juist aan de verwachting. Zo is met veel sociale wetten. Er is altijd een uitzondering, een falsificatie. Houdt dat in de gaten, als het in dit stuk gaat over de Twee Hoofdwetten van de televisie. Jaren geleden formuleerde ik een aantal verschijnselen die me als kijker begonnen op te vallen, zo sterk zelfs dat ik na enige tijd geneigd was ze te beschouwen als wetmatigheden. Daarbij moet ik wel het televisiedrama grotendeels uitsluiten. Dat is meer verwant met film of theater, en verdient zodoende een aparte beschouwing.

Het hele stuk van Max Pam kunt u lezen op Blendle.
Bent u geïnteresseerd in meer artikelen van HP/De Tijd? Lees ze hier in onze gloednieuwe app.

Onderwerpen