Wim Pijbes: ‘Ook een hoofdredacteur kan een museum leiden’
In Amsterdam staan momenteel drie absolute topvacatures open in de culturele sector. Het NRC Handelsblad is op zoek naar een nieuwe hoofdredacteur en bij zowel het Stedelijk Museum als bij het Van Gogh Museum moet een nieuwe directeur het roer overnemen. HP/De Tijd sprak Wim Pijbes, voormalig directeur van het Rijksmuseum, over zijn ervaringen in het vak en kijk op deze vacatures.
De vacature van het Stedelijk Museum staat al enige tijd online. De nieuwe directeur moet een artistiek, krachtig en inspirerend persoon zijn. Het liefst met een internationaal en relevant ‘kunstnetwerk’, en met kennis van de politieke, sociale, technologische én demografische ontwikkelingen. Voor wie zich hierin herkent: reageren kan tot 22 februari.
De vacatures bij het NRC Handelsblad en het Van Gogh Museum staan (nog) niet online en de exacte vereisten zijn ons daarmee dus niet bekend. Peter Vandermeersch stopt in september als hoofdredacteur van NRC Handelsblad. Naar eigen zeggen bevindt de krant zich momenteel in uitstekende conditie, en daarom kan hij het stokje met een gerust hard overdragen aan zijn opvolger. Vandermeersch blijft nog wel werkzaam voor de krant als correspondent in Parijs. Directeur Axel Rüger van het Van Gogh Museum verruilt per 1 juni het Museumplein voor de Royal Academy of Arts in Londen.
Hoe werkt zo’n sollicitatieprocedure bij dergelijke topfuncties? Wordt elke aanmelding serieus genomen en wat maakt een geschikte directeur of hoofdredacteur? Wim Pijbes beantwoord onze vragen.
Kan echt iedereen zomaar op deze vacatures reageren?
“Het staat iedereen vrij om te reageren. Velen voelen zich geroepen, maar weinigen zijn uitverkoren.”
Wat maakt een kandidaat geschikt voor zo’n topfunctie?
“De vacatures bij het Stedelijk en het Van Gogh Museum gaan natuurlijk over twee verschillende functies voor twee totaal verschillende musea. Maar ze moeten beiden een enthousiaste, ambitieuze en aanstekelijke persoon hebben, die het museum laat zingen. Dat is wat je wilt van een directeur.”
Moet een nieuwe directeur zijn of haar gezicht laten gelden?
“Het Van Gogh Museum staat er florissant bij, daar is het meer een kwestie van de zaken verfijnen en ervoor zorgen dat je in de pas blijft lopen met alles wat er in de wereld gaande is. En dat is al ingewikkeld genoeg. Museumdirecteur zijn is meer dan op een winkel passen. Je moet voelsprieten in zowel het land, de stad als de wereld hebben. Je wilt het beste uit je product halen op wetenschappelijk, publiekelijk en financieel gebied.
Museumdirecteur zijn is meer dan op een winkel passen.
Het Stedelijk heeft een moeizamere periode achter de rug. Daar is de uitdaging groter, urgenter en ook lastiger. De nieuwe directeur van het Stedelijk moet naar mijn mening dus zeker een eigen visie meenemen. Het is nodig dat daar een nieuw geluid gaat klinken. Het wachten is op hem of haar die dat kan realiseren.”
Zijn er al beoogde kandidaten?
“Wim van Krimpen (voormalig directeur van de Kunsthal in Rotterdam, het Fries Museum en het Gemeentemuseum Den Haag, red.) zei altijd: zo iemand als mij, maar niet ik.”
Dus u gaat niet solliciteren?
“Nee hoor. Ik zit nu in de filantropie, dat is ook ontzettend leuk. Ik heb het Rijksmuseum met veel plezier mogen leiden. Ik kijk met groot genoegen terug op een fantastisch resultaat boven verwachting. We hebben daar iets heel moois neergezet met zijn allen.”
Zijn er overeenkomsten tussen het directoraat van een museum en het hoofdredacteurschap van een krant?
“Zeker. Je ziet dat musea en de media elementen van elkaars wereld overnemen. Bijvoorbeeld door het creëren van een community rondom de krant of het museum. Bij mijn komst bij het Rijksmuseum zei ik: musea moeten live leren denken. Daarmee bedoel ik dat musea plekken worden waar je niet alleen meer naar kunst kijkt -als een soort zender en ontvanger-, maar waar je onderdeel bent van een community. Met het gevaar om nu over te komen als een soort marketeer, want dat ben ik helemaal niet, maar dan heb je het over brand extension. Dat fenomeen zie je zowel bij kranten als bij musea. Dus iemand die heel goed een krant kan leiden, en die verstand en gevoel voor kunst heeft, zou ook heel goed een museum kunnen leiden.”
Musea en media nemen elementen van elkaars wereld over
Misschien is er straks dus één topkandidaat, waar alle drie naar lopen te vissen?
“Haha, dat zou kunnen. Kijk bijvoorbeeld naar de voormalig hoofdredacteur van het NRC: Birgit Donker. Zij is nu directeur van het Nationaal Fotomuseum in Rotterdam. Die werelden hebben wel degelijk veel overeenkomst.”
Heeft u er vertrouwen in dat de juiste kandidaten gevonden worden?
“Ik vind het heel spannend dat het Van Gogh nu tegelijk met het Stedelijk Museum op zoek is naar een nieuwe directeur. Dat zijn twee Amsterdamse instituten, maar beiden van een internationaal kaliber. Ik hoop dus dat de beste kandidaten naar voren zullen komen.”
