‘De Brexit is een godsdienststrijd zonder dialoog’
Geen dag zonder hectiek in het Verenigd Koninkrijk. Met twee onverwachte wendingen in anderhalve dag stelt de Brexit-soap ook deze week allesbehalve teleur. Premier Theresa May en oppositieleider Jeremy Corbyn weken van hun oorspronkelijke lijn, ogenschijnlijk na druk vanuit eigen hoek. Corbyn draaide en wilde ineens wel een tweede referendum, May maakte van Brexit-uitstel plots een reële optie. HP/De Tijd volgde de ontwikkelingen en sprak erover met twee Brexitwatchers.
Corbyn, voorheen koppig tegenstander van een nieuw referendum en nog herstellende van acht vertrekkende Labour-parlementariërs, sprak zich tóch uit voor een tweede referendum. Opvallend, aangezien hij bekend staat als een Labour Brexiteer. May stelt voor het eerst Brexit-uitstel in het vooruitzicht. Drie ministers en tien onderministers dreigden op te stappen indien de no deal-Brexit als enige alternatief voor May’s eenmaal weggestemde deal bleef gelden. May ging akkoord: op 12 maart beslist het Lagerhuis opnieuw over haar Brexit-deal. Verwacht wordt dat die het weer niet gaat halen. In dat geval zal het Lagerhuis ook over de no deal-Brexit stemmen. Wordt ook die afgewezen, dan zal er nóg een stemming plaatsvinden. Over Brexit-uitstel, mogelijk tot 1 juli. De vraag blijft: veranderen deze ontwikkelingen het Brexit-verloop?
“Ik zie de ontwikkelingen als paniekvoetbal dat eraan zat te komen” stelt Peter Brusse, die zijn boek Ach, Engeland op 14 februari publiceerde. “Corbyn heeft zich moeten schikken om erger te voorkomen. De tegenstellingen binnen de partij zijn groot en de Remainers kunnen hun positie goed uitspelen. Als Corbyn niet meebeweegt verzwakt hij zijn eigen partij, die bij hem voorop staat.” Of een tweede referendum hiermee daadwerkelijk dichterbij is gekomen betwijfelt Brusse: “Corbyn verwacht nog altijd dat het tweede referendum er niet gaat komen. Niet in de laatste plaats omdat May met een mogelijkheid tot uitstel voorlopig een eenvoudigere uitweg heeft geboden.”
May zit dieper in de problemen volgens Brusse. “Door uitstel in het vooruitzicht te stellen heeft May haar onderhandelingspositie geweld aangedaan. En dat terwijl ze in het Lagerhuis nooit heeft onderhandeld. Door de uitsteloptie volledig te negeren, hield May de druk op de ketel. Niet het May akkoord? Dan de gevreesde no deal-Brexit. Daarvan is nu niet langer sprake.” Toch wil Brusse geen conclusies trekken. “Het is klassiek Brits buitenlandbeleid. Je stapt in een postkoets en kan niet naar buiten kijken. Uiteindelijk kom je er wel. Maar waar je uitkomt weet je nog niet.”
Schrijver en UK-expert Patrick Bernhart, die in zijn boek (Boris: Klucht of Koningsdrama?) Brexit-kopstuk Boris Johnson beschreef, is stelliger. “Na gisteren gaan veel mensen ervan uit dat 29 maart passé is. Pas vlak voor een allerlaatste deadline, waarbij 1 juli wordt genoemd, wordt het echt May’s deal of no deal. De Remainers lijken nu een slag te hebben gewonnen. Maar toch kunnen de Brexiteers aan het langste eind trekken. Zij zouden een uitstel kunnen gebruiken om de druk op de regering te vergroten om bij de EU op meer concessies aan te dringen of de gevolgen van een verlate no deal Brexit te verzachten.”
Bernhart kijkt daarnaast naar de nabije toekomst: “May kan echte druk uitoefenen op de Brexiteers door samen met Corbyn te pleiten voor een tweede referendum.” Zo kan ze, met premier Corbyn als schrikbeeld, Brexiteers dwingen om achter haar deal te gaan staan. “Als allerlaatste wapen kan May aanbieden af te treden in ruil voor steun aan haar deal. Dat zou een dameoffer betekenen in het simultaanschaakspel dat ze op dit moment aan het spelen is.”
Of de Britten al klaar zijn met de Brexit? Brusse: “Een deel is Brexit-moe en moedeloos. Toch is de Brexit voor een groot deel van de Britten onverminderd een godsdienststrijd. Die wordt met fanatisme en bezieling gestreden, zonder dat er plaats is voor een dialoog.” Met het oog op de verre toekomst stelt Brusse ons gerust. “De geschiedenis leert ons dat de Britten steevast hun eigen pad kiezen, maar vroeg of laat terugkeren bij het continent. We zijn cultureel en economisch zo verweven dat de Britten geen definitief afscheid van ons kunnen nemen.”
