Spring naar de content
bron: ANP/IAN LANGSDON

Vermakelijk, al het gedoe over kunst in de openbare ruimte

Wekelijks schrijft Joke de Wolf op zaterdag een column over kunst. Deze week over controversiële kunst in de publieke ruimte, zoals het werk van Jeff Koons in Parijs of het werk van Arie Schippers in Dordrecht.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Joke de Wolf

Kunst in de openbare ruimte veroorzaakt altijd gedoe. Heerlijk om naar te kijken, wonderlijk hoe mensen die beweren niets met kunst te hebben zich er zo druk over maken. Voor fans van het genre: de documentaire over de komst van de elf fonteinen in Friesland vorig jaar is een aanrader. Er zijn grof gezegd drie categorieën gedoe. Gemopper door mensen die het zonde van het geld vinden, die moderne kunst  – ‘daar kan je heel veel vuilnis van ophalen’ -, die het niet eens zijn met de ideologische uitgangspunten van het beeld –  ‘die misdadiger verdient geen monument’ –  of die de plaats niet geschikt vinden – ‘verpest mijn uitzicht’. Op z’n best zijn alle drie de categorieën op de een of andere manier vertegenwoordigd.

Feest is het bijvoorbeeld in Parijs, waar tandartsglimlachkunstenaar Jeff Koons in 2016 het ontwerp voor een beeld van tien meter hoog aan de stad gaf vanwege de aanslagen in 2015. Prominente Parijzenaars stonden meteen op hun achterste benen. Ze noemden in een brief in Libération maar liefst vijf redenen waarom het beeld er niet mocht komen. Het had, om te beginnen, niets te maken met de aanslagen: Koons maakte een hand met een bos tulpen erin, een ‘dankjewel’ voor het Vrijheidsbeeld dat de Fransen in 1884 aan de Amerikanen gaven – op zijn beurt trouwens eerst bedacht als vuurtoren bij het Suezkanaal, maar de Egyptenaren zagen het niet zitten.

Abboneer op een lidmaadschap

Flinke korting op een digitaal jaarabonnement

Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)

Word abonnee

Kunstzinnig was het ook een aanfluiting, al was het maar omdat ook Franse kunstenaars een podium verdienen, aldus de ondertekenaars.

Ook de plaats waar Koons’ werk gepland was, bij het Palais de Tokyo, met uitzicht op de Eiffeltoren, had er niets mee te maken. Daarnaast was het verre van democratisch zomaar het beeld van Koons als monument te maken – er waren geen andere kunstenaars geconsulteerd – en kunstzinnig was het ook een aanfluiting, al was het maar omdat ook Franse kunstenaars een podium verdienen, aldus de ondertekenaars, waaronder kunstenaar Christian Boltanski en oud-cultuurminister Frédéric Mitterrand. Het zou de heilige Parijse zichtlijnen in de weg zitten en de uitvoering en vooral het onderhoud zou erg in de papieren lopen. Er werd een andere plek gevonden, en afgelopen week werd het beeld onthuld.

In Nederland mocht prinses Beatrix aan een touwtje trekken. In Dordrecht staat nu een standbeeld voor Willem van Oranje, omdat die daar in 1572 de eerste Statenvergadering hield. Het beeld is ontworpen door kunstenaar Arie Schippers. Eerder maakte hij al het beeld voor Nelson Mandela, dat nu wat verloren voor het Museon in Den Haag wandelt. Het beeld van Mandela kreeg vooral kritiek vanwege het ontwerp – wie durft er nou boos te zijn op een beeld voor de grootste knuffelpresident ooit – in Dordrecht gaat het wél om de inhoud. Zo is er een petitie die jolig ‘ikwillemniet’ heet, waarin staat dat het niet gepast zou zijn om in de stad van de gebroeders De Witt, die immers door de prinsgezinden werden vermoord, een standbeeld te maken voor Willem van Oranje. Dat die honderd jaar éérder leefde, en nota bene óók vermoord werd, maakt de ondertekenaars blijkbaar niets uit. Er komen trouwens nog meer beelden aan: de stichting die het beeld liet maken en plaatsen is de ‘Willem de Eerste Herinneringsstichting’, die bestaat met het enige doel om overal waar de prins is geweest, beelden van Willem van Oranje neer te zetten. ‘Ook in België, Luxemburg, Frankrijk en Duitsland’, vermeldt de stichting trots op z’n website.

Het gemor laat kanten van personen en instanties zien die meestal goed afgedekt blijven – een soort Rijdende Rechter in het groot.

Het gemor rond de standbeelden kan mij niet lang genoeg doorgaan – het laat kanten van personen en instanties zien die meestal goed afgedekt blijven – een soort Rijdende Rechter in het groot. Zo is er nu weer gedoe omdat Oudewater vergeten lijkt te zijn in de op het beeld gegraveerde lijst van steden die deelnamen aan die eerste raadsvergadering. ‘Foutje’, zei de burgemeester, die immers twee jaar geleden nog op tournee ging met de burgemeester van Oudewater langs de andere tien steden, om de vergadering van 1572 te herdenken. Nu blijkt dat Oudewater toch bewust is weggelaten, omdat die stad bij de eerste vergadering geen stemrecht had.

In Parijs is inmiddels ook het doek weggetrokken van het 12 meter hoge bosje bloemen. Zoals zo veel werk van Koons is het een grote, banale provocatie. De Parijzenaars zagen in de tulpen, die gemaakt lijken van ballonnen, al anussen verstopt zitten – dat heeft natuurlijk meer te maken met de Parijzenaars dan met de Amerikaan. Wat wél terecht een wenkbrauw doet optrekken is het feit dat Koons zich plotseling zo politiek geëngageerd toont. Voor iemand die al jaren alleen maar blauwe kerstballen voor replica’s van bestaande kunstwerken zet (waarvan er vorig jaar in de Nieuwe Kerk eentje kapotviel) voelt de schijn van betrokkenheid bij de slachtoffers van de aanslagen een beetje vals – het is tenslotte wel een makkelijke manier om een kunstwerk in het centrum van Parijs te laten plaatsen.

Nee, dan het huisje van Leonard van Munster, dat dapper naast de braakliggende grond bij Paradiso staat, midden in de hoofdstad. Het is tijdelijk, uiteraard, maar het levert, voor zover ik denk, op subtiele manier kritiek op het idiote woonbeleid van de stad. En elke dag dat het blijft staan is het een kleine overwinning op de heimachines van de buitenlandse hotelbazen. Van mij mag het blijven.

Onderwerpen