Spring naar de content
bron: anp

Niet het aantal besmettingen, maar het gebrek aan zorgpersoneel is ons grootste probleem

Het opnieuw invoeren van de mondkapjesplicht en het handhaven van de coronapas bieden geen stabiele oplossing voor het in toom houden van het aantal coronabesmettingen, schrijft immunoloog dr. Carla Peeters in een opiniestuk. Het werkelijke probleem is het tekort aan zorgpersoneel.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: dr. Carla Peeters

Het vertrouwen in de politiek is mede door het inconsistente en onbegrijpelijke coronabeleid tot een dieptepunt gedaald, blijkt uit een recent verschenen onderzoek van de Erasmus Universiteit. Openheid, consistentie en transparantie wordt in toenemende mate vanuit de politiek gemist. 

De herinvoering van de mondkapjesplicht op 6 november is daar een voorbeeld van. Marc Bonten, lid van het Outbreak Management Team, zei op 25 juni jl. in De Volkskrant dat wetenschappelijk bewijs dat de mondkapjes helpen om besmetting te voorkomen wiebelig is. RIVM-baas Jaap van Dissel was ook tegenstander van plicht, die er mede kwam onder druk van de publieke opinie.

De logica achter het coronapasbeleid ontbreekt ook volkomen. Jaap van Dissel zei op 3 november tijdens de briefing in de Tweede Kamer dat de vaccins in afnemende mate bescherming bieden voor infecties. Dit is volgens hem van 75 % teruggelopen naar 50 %. Overdracht door gevaccineerden is volgens zijn briefing ook mogelijk. Het vaccin beschermt nog wel 93 % tegen ziekenhuisopname. 

Vanaf augustus is maandelijks het percentage positief getesten onder de gevaccineerden toegenomen. In de maand oktober was dat 44 %. Echter: mensen die over een coronapas beschikken door vaccinatie of door het doormaken van een infectie (tot 12 maanden na herstel beoordeeld door een positieve test van de GGD) kunnen ondanks een positieve test toch het groene vinkje behouden. 

Van de burger wordt verwacht dat zij bij een positieve test in quarantaine gaan. Die eigen verantwoordelijkheid geldt alleen voor de gevaccineerden, en niet voor de ongevaccineerden die worden gecontroleerd. Onder de ongevaccineerden bevinden zich namelijk ook mensen die een natuurlijke infectie hebben doorgemaakt, maar langer dan zes maanden geleden of helemaal niet getest zijn. 

Meer dan 27.000 zorgmedewerkers hebben de zorg de afgelopen anderhalf jaar verlaten

Onder de gevaccineerden kunnen zich tevens ook mensen bevinden die onvoldoende op het vaccin reageren of bij wie de immuniteit is afgenomen. Het aantonen van antistoffen om mee te kunnen doen in de maatschappij wordt niet geaccepteerd, omdat niet alle testen valide zijn en niet bekend is hoelang het geleden is dat iemand een infectie heeft doorlopen en hoeveel antistoffen nodig zijn voor bescherming.

Abboneer op een lidmaadschap

Flinke korting op een digitaal jaarabonnement

Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)

Word abonnee

Het werkelijke probleem wordt echter niet benoemd: het grote tekort aan zorgpersoneel. Meer dan 27.000 zorgmedewerkers hebben de zorg de afgelopen anderhalf jaar verlaten. Wat de reden is van deze leegloop wordt niet duidelijk gemaakt door minister De Jonge. Uit onderzoek blijkt dat het aantal zorgprofessionals jonger dan 45 jaar in een jaar van 45 procent gedaald is naar 40 procent.

In december 2019 riep de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) alle G20-leiders op om zich in te zetten om voldoende goede zorg te kunnen blijven leveren door het perspectief van vrouwen in het zorgverleningsproces van ontwerp tot uitvoering meer ruimte te geven. Deze cruciale rol dreigt anders verloren te gaan, waardoor het zorgresultaat minder is. Ook Nederland gaf gehoor aan deze oproep. Toch zijn de cijfers zoals ik die hierboven heb geschetst schrikbarend.

De zorgvraag stijgt al jaren. Dit komt niet alleen door de vergrijzing, maar ook omdat we langer leven, met steeds meer ongezonde jaren. Daarom is het des te opmerkelijker dat er maanden een discussie voor salarisverhoging voor zorgpersoneel en een zorgbonus heeft gespeeld, terwijl het besluit om miljarden uit te geven aan kostbare niet eerder in de historie vertoonde maatregelen als mondkapjes, een testsamenleving en een lockdown direct werden genomen. 

Het afgelopen jaar is het IC-personeel met circa 200 verpleegkundigen afgenomen, waardoor niet alle beschikbare IC-bedden bezet kunnen worden. Eerdere moties van Kamerleden voor uitbreiding van de IC-capaciteit omdat Nederland te veel zorgcapaciteit heeft wegbezuinigd, werden niet aangenomen. Het ziekteverzuim onder zorgmedewerkers is van 5 % gestegen naar 10 %, waarvan velen in het langdurig verzuim. Op dit moment zijn er in Nederland 279 van de 1048 beschikbare IC-bedden bezet met corona-patiënten. Operaties worden uitgesteld vanwege personeelstekorten, niet vanwege corona-opnames. Andere jaren, voor de pandemie, was er tijdens de jaarlijkse griepepidemie ook al sprake van een opnamestop, terwijl er toen nog meer zorgpersoneel ter beschikking was. 

Op dit moment zijn er in Nederland 279 van de 1048 beschikbare IC-bedden bezet met corona-patiënten. Operaties worden uitgesteld vanwege personeelstekorten, niet vanwege corona-opnames

Een tekort aan zorgpersoneel heeft zijn weerslag op de samenleving. Niet alleen op de korte termijn, ook op de lange termijn is sprake van een alarmfase door onvoldoende instroom van jongeren. De hele zorgketen dreigt vast te lopen. Iedere burger heeft recht op zorg en betaalt jaarlijks een zorgpremie. Vanwege het tekort aan zorgpersoneel kan een zorgmedewerker die ziek is wel opgeroepen worden om te komen werken. Opmerkelijk, want ziekenhuizen en verpleeghuizen zijn omgevingen met een hoge infectiedruk. Veel mensen met een verzwakt immuunsysteem zijn daar bijeen. 

Vanaf 6 november vraagt de overheid naar een coronapas voor het bijwonen voor sportevenementen in de buitenlucht. De kans op besmetting in de buitenlucht is zeer klein. Managers van de IC-afdelingen roepen de burgers op om zich aan de maatregelen te houden en zo het risico op opnames met corona-besmettingen te beperken om te voorkomen dat de zorgvraag uit de hand loopt. 

Zes dagen na implementatie worden nieuwe maatregelen geëvalueerd. Nu al is bekend dat vanaf 12 november verdere aanscherping van de coronapas wordt verwacht. Er wordt gespeculeerd om een coronapas op het werk in te voeren. 

Bestuurders van Nationale Nederlanden, Leaseplan en Unilever geven aan dat zij verwachten dat personeel zich laat vaccineren. Ziekenhuisbestuurders hebben al laten weten hierin niet mee te gaan: niet voor de patiënt en niet voor de medewerkers. Het wél invoeren van de coronapas zou wel eens een nog groter tekort aan zorgpersoneel en het langdurig wegblijven van patiënten kunnen bewerkstelligen, waardoor de bedrijfsvoering voor ziekenhuizen onmogelijk wordt.

Ongevaccineerden, mensen met overgewicht of mensen die roken krijgen de schuld omdat dit het risico op covid kan verhogen of tot ziekenhuisopname kan leiden. Polarisatie krijgt de overhand

Geen enkele organisatie kan effectief en creatief functioneren, wanneer personeel indirect gedwongen wordt zich te laten vaccineren en informatie te geven die de privacy schendt. Laat staan wanneer hun baan of carrière in gevaar komt. Angst, verdriet en boosheid worden gevoed. Ongevaccineerden, mensen met overgewicht of mensen die roken krijgen de schuld omdat dit het risico op covid kan verhogen of tot ziekenhuisopname kan leiden. Polarisatie krijgt de overhand. De reden waarom iemand wel of niet gevaccineerd is, kunnen divers van aard zijn. Vaccinatie is altijd een persoonlijke afweging over mogelijke bijwerkingen en voordelen. 

Minister De Jonge zei onlangs dat we teveel lijden aan het ‘not invented here-syndrome’ en meer zouden mogen doen aan ‘proudly stolen elsewhere.’ Daar ben ik het mee eens. Laten we eens kijken naar bijvoorbeeld de Scandinavische landen, waar de ziekenhuisopnames en de overlijdens laag zijn. 

In deze landen is besloten dat de immuniteit door vaccinatie voldoende is en het best aangevuld kan worden met natuurlijke immuniteit van de ongevaccineerden om virusvarianten in toom te houden. Alle maatregelen en de coronapas zijn in deze landen opgeheven. 

Het virus is endemisch geworden: coronavirussen zijn er altijd geweest en zullen er altijd blijven. Een zero-covid-beleid is gevaarlijk en niet haalbaar

De verantwoordelijkheid om thuis te blijven wanneer je ziek bent ligt bij iedere burger, gevaccineerd of ongevaccineerd. Mensen met een natuurlijke immuniteit zijn belangrijk voor de bescherming van kwetsbare mensen in ziekenhuizen en verpleeghuizen. Het virus is endemisch geworden: coronavirussen zijn er altijd geweest en zullen er altijd blijven. Een zero-covid-beleid is gevaarlijk en niet haalbaar. 

Het doorslaan van de polarisatie leidt tot verlies van plasticiteit, met als resultaat een stijging van ziekte in de samenleving. In samenlevingen waarin het leiderschap tijdens de pandemie een high trust-omgeving heeft weten te behouden, zetten burgers vanuit hun eigen verantwoordelijkheid zich in voor het behoud en herstel van een gezonde samenleving. Personeel in high trust-organisaties ervaart minder stress en meer energie en meer betrokkenheid. Daar zou de overheid ook naar moeten streven.