Van Zijl: “Het opmerkelijke is, en dat hangt waarschijnlijk af van de branches en de sectoren waar bedrijven actief in zijn: er zijn mensen die er nog weinig van merken en alleen maar enthousiasme zien, ook bij klanten en afnemers. Al heeft de baas van BP natuurlijk een heel ander verhaal te vertellen dan de bakker die zijn energierekening niet kan betalen. Maar hoewel er ook in deze periode bedrijven zijn die het hoofd prima boven water kunnen houden, begrijp ik goed dat bedrijven die in de uitzending komen niet alleen sombere verhalen willen ophangen.”

Wisselende verhalen

“Veel bedrijven die ik spreek zeggen dat ze ondanks alles tóch vasthouden aan investeringsprogramma’s. Ik vraag in het begin altijd naar “de belangrijkste beslissing” en niet zelden is het dan: ondanks alle onzekerheden, hebben we toch iets gebouwd, zijn we verhuisd, hebben we mensen aangetrokken. Uiteraard spreek ik ook veel ondernemers die een beetje terugschakelen, maar die zijn daar net wat minder uitgesproken over.”

De Jong hoort vooral wisselende verhalen: “Er zijn ondernemers die niet begrijpen waar we het over hebben, met die recessie. Weinig tot niets aan de hand, menen die. Mensen die ik echter spreek in de makelaardij en adviseurs bij hypotheekaanvragen zien daarentegen een enorme omslag.”

Recessie as usual?

Wordt deze recessie anders dan zijn voorgangers? Van Zijl: “Mijn indruk is dat het nu vooral op bedrijvenniveau is. Met de eurocrisis gingen er landen failliet, kwamen overheden in de problemen. Nu komen bedrijven in de problemen, komen wij in de problemen. Dat maakt het voor mensen concreter. Het gekke is natuurlijk dat veel bedrijven nog volop personeel proberen te werven en daar ook best voor in de buidel willen tasten. Die krapte op de arbeidsmarkt is wel echt een verschil met eerdere crises. Er lijkt werk genoeg.”

De Jong: “Recessies verschillen vaak in oorzaak, intensiteit, duur en herstelkracht na afloop. Het is nu heel gecompliceerd. Weliswaar is de werkloosheid laag, zijn er steunpakketten en hebben gezinnen kunnen sparen, de koopkracht is ongekend uitgehold en beleidsmakers hebben weinig ruimte om de economie te stimuleren. Door het ruime monetaire beleid van de laatste tien jaar is er bovendien veel schuld in de economie gekomen en dat komt onder druk door die ongekend krachtige stijging van de rente. En als energieprijzen zo hoog blijven als nu, moeten economie en samenleving zich daaraan aanpassen. Dat kost tijd. Veel bankeconomen roepen dat het een milde recessie wordt. Ik denk dat het wel eens dieper kan worden en langer kan duren dan zij denken. De werkloosheid zal zeker oplopen, maar voordat we bij werkloosheidspercentages zijn van de jaren ‘70 en ‘80, moet het wel heel erg worden.”

Macro versus micro

Dus moet de overheid het bedrijfsleven blijven steunen? De Jong. “Moeten we alles in het werk stellen om recessies te voorkomen of te verzachten? Recessies hebben ook een economische functie, ze ruimen rommel op. Wel moet je streven naar het voorkomen van onnodige pijn en schade. Het zou heel jammer zijn als we economische bedrijvigheid kapot laten gaan vanwege de hoge energieprijzen terwijl die op termijn wellicht weer zullen dalen.”

Van Zijl: “Het zijn natuurlijk geen teksten waar je vrienden mee maakt, maar er zijn zat economen die zeggen: laat het maar eens gebeuren, want wat er nu gebeurt met alle staatsteun is zo kunstmatig, dat is niet meer te verdedigen. Maar dat moet je niet zeggen tegen bedrijven die het licht uit moeten doen, want die hebben te maken met mensen die op straat staan, met levens die er totaal anders uit gaan zien.”

Luisteren naar BNR. Het belangrijkste zakelijke, financiële en economische nieuws.