Een paar weken geleden omschreef ik de afgelopen verkiezingen als een ‘botsing der boosheden’. De drie belangrijkste Nederlandse boosheden van dit moment zijn: het klimaatbeleid, de falende overheid en onbeheersbare immigratie. De eerste boosheid baarde BBB, de tweede blies leven in Omtzigt’s NSC en aan de derde dankten wij reeds de PVV (en het alweer geatrofieerde FvD). Omdat Omtzigt twee van de drie centraal stelt – de kapotte overheid en immigratie – leek het NSC mij de meest kansrijke protestpartij. Gelukkig maakte ik het onontbeerlijke events-events-voorbehoud, en de event die Omtzigt op de valreep stemmen kostte was dat hij veel te lang wachtte om duidelijkheid te geven over een mogelijk premierschap. Een van de redenen dat de politiek niet goed functioneert is nu juist die fixatie op ‘de poppetjes’, dus Omtzigts onwil was consistent, maar niet gratis. Mogelijk bediende hij de rem bewust, uit het niets de grootste worden en een kabinet leiden is misschien wat véél voor een debuutpartij.

Wilders kreeg een event in de schoot dat de PVV juist vleugels gaf: de strategische blunder van Dilan Yesilgöz om de deur te openen voor de PVV, toen weer dicht te doen, alsnog op een kier te zetten, enzovoorts. Dit waren de verkiezingen die zouden laten zien hoe groot de Rutte-bonus nu eigenlijk was, inmiddels weten wij het antwoord: ongeveer twaalf zetels.

Wat een halfjaar geleden nog een uitgekookte move van de VVD leek, het kabinet laten vallen op asiel en immigratie, vervolgens op dat thema campagne voeren en doorregeren met een sterker mandaat, viel in duigen door iets dat de VVD-strategen even over het hoofd zagen: de kiezer heeft een scherpe neus voor wie in de politiek iets echt wíl en wie uit opportunisme aanhaakt bij een resonerend thema. Als iemand op het thema immigratie kan claimen the genuine article te zijn, dan is het Wilders. En als er een partij is die de afgelopen dertien jaar niets aan de asielchaos heeft gedaan, dan is het de VVD. Wat Yesilgöz probeerde, het ijskoud onteigenen van dat verleden, deed denken aan de manier waarop Dupont na het grootste gifschandaal van de eeuw zijn naam in Chemours veranderde.

Als iemand op het thema immigratie kan claimen the genuine article te zijn, dan is het Wilders. En als er één partij is die de afgelopen dertien jaar niets aan de asielchaos heeft gedaan, dan is het de VVD.

‘Liever naakt dan namaak’, denkt de kiezer. Dat maatregelen tegen immigratie bovenaan het verlanglijstje van de hardwerkende kleinverdiener staat, kan niet beter geïllustreerd worden dan door de sociaal-economische paragraaf van het PVV-programma: hoger minimumloon, hogere bijstand, hogere huurtoeslag, lagere huren, de AOW-leeftijd terug naar 65, eigen risico weg, tandarts in het basispakket, minder marktwerking in de zorg, betere ouderenzorg, minder accijns op benzine, geen btw op eerste levensbehoeften – het is de natte droom van elke sociaaldemocraat. Veel van die dingen wil links ook en toch stromen de kiezers niet toe. Omdat de ware lokroep ontbreekt: immigratie.

De PVV is nu verreweg de grootste partij en heeft een sociaal-economisch mandaat waar links alleen maar van kan dromen. Of het ook in beleid wordt omgezet is de vraag. De verlaagde AOW-leeftijd was in de campagne van 2010 voor Wilders nog een ‘breekpunt’, maar in de formatie het eerste dat hij liet vallen. Mogelijk zijn al die leuke dingen voor Henk en Ingrid vooral het wisselgeld waarmee Wilders zijn felbegeerde immigratiestop in de wacht wil slepen. Maar hij kan ons ook verrassen. Toen Rutte in 2012 draconische bezuinigingsplannen smeedde, ging Wilders ervoor liggen en blies de gedoogcoalitie op.

Het werpt een ontnuchterend licht op de vraag wat ‘links’ en ‘rechts’ vandaag nog betekenen. En op de manier waarop links zichzelf op grond van één thema buitenspel heeft laten zetten. Immigratie is niet het enige onderwerp waarbij links en rechts tegenover elkaar staan, er is ook nog het klimaat en Europa, maar de onvrede daarover lijkt plichtmatiger dan die over immigratie. Het zijn onderwerpen die radicaal rechts erbij gesleept heeft om zich te kunnen profileren als multiple-issue beweging, net als het corona-verzet: polarisatie om de polarisatie. Onbeheerste immigratie heeft van al die boosheden ook de meeste bijwerkingen waar kleinverdieners echt hinder van hebben, zie bijvoorbeeld de woningnood.

Immigratie is niet het enige onderwerp waarbij links en rechts tegenover elkaar staan, er is ook nog het klimaat en Europa, maar de onvrede daarover lijkt plichtmatiger dan die over immigratie

Als links twintig, wat zeg ik, dertig jaar geleden beter had geluisterd naar hoe haar achterban tegen de wereld aankijkt, inclusief immigratie, hadden populisten als Fortuyn, Wilders en Baudet het een stuk moeilijker gehad. Links negeerde niet alleen wat arbeiders dachten en zeiden, zij besloten gewoon dat zij niet meer bestonden! Er waren immers geen lopende banden meer? ‘Wat sneu voor de stratenmakers uit Zundert die vanaf zeven uur ‘s ochtends dik ingepakt regen en wind trotseren in mijn Bredase straat,’ schreef Arie Elshout afgelopen weekend in de Volkskrant. Ja, alsof in al die blinde distributiedozen langs de snelweg, in de cubicles van de callcenters, achter het staff only bordje van McDonalds en in de kelders van Schiphol niet óók lopendebandwerk wordt verricht. Voor een schijntje. Door arbeiders.

De linkse politiek is overgenomen door progressieve hoogopgeleiden die nog nooit een arbeider van dichtbij gezien hebben maar wel precies weten wat goed voor hem is: quinoa, zonnepanelen en buren van kleur. En: géén vuurtje stoken! Linkse media, de Volkskrant, de VPRO, maken ruim baan voor iemand als Sander Schimmelpenninck, die koketteert met ‘de kloof’ maar stukjes schrijft waaraan Marie Antoinette nog een punt had kunnen zuigen. Over het feit dat er in Nederland te veel bestaanszekerheid is, bijvoorbeeld. ‘Qu’ils mangent de la brioche!‘ Misschien zou deze ‘linkse’ denker zijn Twentse landgoed eens moeten verruilen voor een portiekflat in Amsterdam Oud-West, waar al dat verachtelijke ‘domrechtse’ volk woont.

De afstand tussen de linkse chic en de hardwerkende kleinverdiener is inmiddels zo groot dat de kromming van de aarde ze aan elkaars oog onttrekt. Hét bureau waar linkse organisaties naartoe gaan voor hun campagnes is BKB, gevestigd in Amsterdam. Zij maakten een dagelijkse podcast over de verkiezingen. In de laatste aflevering, een dag na de uitslag, verhaalt oprichter Alex Klusman (54) over de existentiële angst die hij zag in de ogen van zijn jonge medewerkers toen de PVV-score bekend werd. Bij de herinnering aan hoe die arme, hoogopgeleide jongelui, die op de exclusieve ‘BKB Academy’ worden klaargestoomd voor een loopbaan in de wereldverbetering en volgend jaar op excursie mogen naar Amerika om Joe Biden te helpen bij zijn campagne, die avond de deportatie en de etnische zuivering in de ogen keken, kreeg Klusman het te kwaad. ‘Er zijn gewoon mensen báng’, stamelde hij en liet zijn tranen de vrije loop. De presentator aaide hem empathisch over zijn arm. BKB, voor al uw linkse antireclame.

De afstand tussen de linkse chic en de hardwerkende kleinverdiener is inmiddels zo groot geworden dat de kromming van de aarde ze aan elkaars oog onttrekt

Dat de GL/PvdA-combi uiteindelijk nog redelijk scoorde, zou best eens te danken kunnen zijn aan hun lijsttrekker, die de woke catechismus braaf uit het hoofd geleerd heeft, maar onwillekeurig uitstraalt dat hij zelf wat meer van de gestampte pot is.

Of Wilders zijn linkse programmapunten gaat uitvoeren zal moeten blijken. Een feit is dat hij dat mandaat heeft binnengehaald. Met een gevaarlijke oorlog aan de oostgrens en een ex-lidstaat die door zijn vertrek alleen maar in het slop raakte, boeit ‘Europa’ de kiezer niet meer zo, schat ik, maar op het gebied van klimaat en immigratie zal links een serieuze draai moeten maken, willen zij die miljoenen niet-bestaande arbeiders ooit weer kunnen verleiden om links te stemmen. Om te kunnen doen wat niemand doet als links het niet doet: opkomen tegen uitbuiting en voor economische rechtvaardigheid.

Links verliest nu al ruim twintig jaar verkiezingen en telkens klinkt weer de klacht dat links een ‘nieuw verhaal’ nodig heeft. Ja, dat ‘nieuwe verhaal’ van links, waar is dat toch? Alsof politiek een soort alchemie is, een queeste naar een verborgen formule, een hypnotische toverspreuk waarmee je op afstand rode potloodjes kunt besturen. Zo is het niet. Waar het om gaat is naar wie je luistert. Links moet naar andere mensen gaan luisteren. Dan schrijft het verhaal zichzelf.

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €5 per maand.