Allereerst is er de openbare executie van het programma Op1. Volgens een van de presentatoren – Fidan Ekiz – mogelijk een meedogenloze ingreep van de omroeppolitiek in Hilversum. Men zou met lede ogen hebben toegekeken hoe Op1 Wilders ‘groot’ gemaakt zou hebben. Om die reden moet de talkshow nu verdwijnen en plaatsmaken voor het linkse en activistische Khalid & Sophie. Aldus de suggestie van Ekiz.

Nu kan het heel goed zijn dat Fidan inderdaad zoiets ‘gehoord’ heeft, van een collega-programmamaker bijvoorbeeld. Of van één van haar bazen die z’n eigen falen wil verhullen. Maar erg waarschijnlijk is het scenario, waarvoor Fidan Ekiz in haar eigen uitzending aandacht vraagt, bepaald niet. 

De wijze waarop bruut een einde aan Op1 wordt gemaakt, past vlekkeloos in de Hilversumse traditie, waarbij bestuurlijke keuzes veelal onnavolgbaar verlopen en hete aardappelen zoals het opheffen van programma’s driftig heen en weer worden geschoven tussen omroepdirecteuren en de top van de NPO.

Schone handen houden is een doel op zich en wat is er makkelijker in een tweepartijenstelsel (omroepen versus NPO) om de ander de schuld in de schoenen te schuiven van weinig populaire beslissingen?

En ja, dan kan het zomaar gebeuren dat iedereen zijn spel zo overtuigend speelt, dat de redacteuren van Op1 via een pushbericht moeten vernemen dat zij geofferd zijn in een groter bestuurlijk spel.

Was het nu NPO-voorzitter Frederieke Leeflang die het slechte nieuws verzuimde te brengen, of toch WNL-baas Bert Huisjes? Het is Hilversum op z’n slechtst en de medewerkers van Op1 zijn het slachtoffer van deze gemankeerde ‘omgangsvormen’. Maar Wilders? Nee, die heeft er vermoedelijk weinig mee te maken.

Het is Hilversum op z’n slechtst en de medewerkers van Op1 zijn het slachtoffer van deze gemankeerde ‘omgangsvormen’. Maar Wilders? Nee, die heeft er vermoedelijk weinig mee te maken.

De vroege dood van Op1 begint ruim vier jaar geleden. Koningin van de NPO, Eva Jinek, die in haar eentje een journalistieke talkshow runt in de traditie van Pauw & Witteman, krijgt het aan de stok met NPO-directeur Frans Klein. Jinek voelt zich genegeerd door de heerser van het Mediapark en besluit de overstap te maken naar RTL. 

Helaas zien Frans Klein en de NPO dit niet als een kans om in het vrijgevallen tijdslot een journalistiek programma tegenover de commerciële Jinek te zetten, bijvoorbeeld met Sven Kockelmann. De kijker zou dan echt iets te kiezen hebben. Dankzij de publieke omroep.

De NPO, met Frans Klein voorop, voelt echter vooral de behoefte om de concurrentie met Jinek aan te gaan. Probleem is: ook het contract van die andere talkshowgrootheid, Jeroen Pauw, loopt af bij BNNVARA. 

Een verlengingsvoorstel dat Pauws zaakwaarnemer stuurt naar het privéadres van mediadirecteur Gert-Jan Hox valt bij de top van BNNVARA in slechte aarde. Dit omdat men vermoedt dat het door Pauw beoogde nieuwe contract in strijd is met de beloningsregels voor presentatoren bij de publieke omroep. Gevolg: BNNVARA – het braafste jongetje van de klas – breekt met Jeroen Pauw. 

Een verlengingsvoorstel dat Pauws zaakwaarnemer stuurt naar het privéadres van mediadirecteur Gert-Jan Hox valt bij de top van BNNVARA in slechte aarde.

Frans Klein, directeur video bij de NPO, kan zijn ogen niet geloven. Eerst het vertrek van Jinek en nu een breuk tussen Pauw en BNNVARA? Wat volgt is spoedoverleg. Niet alleen tussen de omroepen en de NPO, maar ook tussen Jeroen Pauw, tevens betrokken bij productiebedrijf TVBV, en de licht gepanikeerde Frans Klein, die ‘opeens’ zonder talkshow zat.

En zo wordt het ‘gedrocht’ Op1 geboren. Een programma met een mix aan presentatoren, dat iedere televisiewet tart én dat tegen de zin van een aantal omroepen geproduceerd wordt door TVBV. Zo komt Pauw alsnog als winnaar uit de strijd.

Maar vergeten wordt het niet. Met de komst van Frederieke Leeflang komt een einde aan de cultuur van handjeklap, die groot is geworden onder haar voorgangster Shula Rijxman.

Eerste slachtoffer is Rijxman zelf, die openlijk door Leeflang wordt bekritiseerd. Tweede ingreep is het vertrek van de onzichtbare oud-politicus, Martijn van Dam, uit de Raad van Bestuur van de NPO. En omdat drie keer scheepsrecht is, moet ook Frans Klein zelf onder zachte dwang van Leeflang dit jaar het veld ruimen en vertrekt hij naar Talpa.

En omdat drie keer scheepsrecht is, moet ook Frans Klein zelf onder zachte dwang van Leeflang dit jaar het veld ruimen en vertrekt hij naar Talpa.

Glorieus uit de strijd komen dit keer de (grote) omroepen, die van Leeflang weer zuurstof krijgen. En zo komt ook BNNVARA weer in positie, nadat het eerder werd overruled in de wens om de late night talkshow zélf te produceren en afscheid te nemen van Jeroen Pauw.

En dan is er óók Jinek, die destijds, onder meer vanwege Frans Klein vertrok, die nieuwe kansen ziet bij de NPO. Zij meldt zich (of wordt gevraagd dat te doen) bij een andere omroep, die onder verantwoordelijkheid van Leeflang weer in stelling wordt gebracht: AVROTROS.

Waar Jan Slagter van Omroep MAX en Bert Huisjes van WNL lang hebben geprofiteerd van hun goede relaties met Frans Klein, verdwijnt ook langzaam maar zeker hun machtsbasis met het vertrek van Frans naar Talpa. 

Waar Jan Slagter van Omroep Max en Bert Huisjes van WNL lang hebben geprofiteerd van hun goede relaties met Frans Klein, verdwijnt ook langzaam maar zeker hun machtsbasis

En in deze context krijgt Jinek de vooravond en Khalid & Sophie daarmee vrijwel ‘automatisch’ late night. Het is de onvermijdelijke penduleslag, die voortkomt uit de dynamiek die Hilversum eigen is. Een milieu waar ‘liquidaties’ aan de orde van de dag zijn.

Kind van de rekening zijn de medewerkers van Op1, die volkomen terecht ‘woedend’ zijn over de wijze waarop zij worden behandeld. En dat brengt ons bij de positie van Frederieke Leeflang, die dus veel goede dingen deed, maar nu zelf onderwerp is geworden van debat.

Leeflang’s NPO oogt als een slecht werkgever, die zich niet heeft laten informeren over de wijze waarop de ingrijpende beslissing van de NPO om Op1 te offeren aan de medewerkers wordt overgebracht. In Hilversum is niets een rechte lijn, dat behoort de bestuursvoorzitter inmiddels te weten.

De gang van zaken straalt nu af op Leeflang zelf. Dit terwijl aannemelijk is dat de fouten door anderen zijn gemaakt. Denk aan de opvolger van Frans Klein en diens staf, of de directies van de betrokken omroepen. Maar Leeflang is eindverantwoordelijk.

De gewezen advocate is in de ogen van velen degene die er een potje van heeft gemaakt. Zij wordt – hoe pijnlijk – indirect door haar eigen sterren als Sven Kockelmann en Fidan Ekiz bekritiseerd. Met name de suggestie dat met de opkomst van Wilders het ‘primaat van links’ binnen de NPO (onder haar leiding) wordt hersteld, is in dat verband tamelijk dodelijk voor de NPO-baas. 

Met name de suggestie dat met de opkomst van Wilders het ‘primaat van links’ binnen de NPO (onder haar leiding) wordt hersteld, is in dat verband tamelijk dodelijk voor de NPO-baas. 

En daarmee bevindt Leeflang zich in een benarde positie. Eerder zette zij snoeihard in op het vertrek van Ongehoord Nederland uit het bestel. Een positie die zij kennelijk niet afstemde met de verantwoordelijk staatssecretaris Gunay Uslu, die Leeflang keihard liet vallen toen zij recent naliet Ongehoord uit het bestel te zetten.

Frederieke Leeflang toont zich weliswaar een doorgewinterd juriste in dit dossier, maar niet bepaald een volleerd bestuurder van een complexe maatschappelijke mediaorganisatie. Zij moet als gevolg hiervan ‘gedwongen’ een bestel besturen mét Ongehoord Nederland, maar hoe kan zij dat nog geloofwaardig doen? 

En daarbij komt nu de eclatante verkiezingszege van Geert Wilders, die als belangrijk speerpunt heeft om de NPO van de kaart te vegen. Het is niet moeilijk om te zien dat Leeflang, na haar mislukte optreden in de Ongehoord-kwestie, de slechtst denkbare papieren heeft om tijdens de formatie een potentiële rechtse coalitie met de PVV tot andere gedachten te brengen.

Het is niet moeilijk om te zien dat Leeflang, na haar mislukte optreden in de Ongehoord-kwestie, de slechtst denkbare papieren heeft om tijdens de formatie een potentiële rechtse coalitie met de PVV tot andere gedachten te brengen.

Zeker omdat andere politieke partijen als de VVD (wil 400 miljoen bezuinigen op de NPO), NSC (wil dat NPO een net inlevert) hem de publieke omroep moeiteloos als wisselgeld kunnen schenken, waar dit voor tal van andere PVV-voornemens juist niet geldt. 

De suggestie, gedaan door Fidan Ekiz, dat het vertrek van Op1 óók een afrekening is met Wilders-gezinden in Hilversum, compliceert de positie van Leeflang als pleitbezorger van de publieke omroep in Den Haag zo mogelijk nog verder.

Want in welk scenario is zij nog de juiste persoon om de guurste winter in het bestaan van de NPO te voorkomen? Haar rest nog wachten op een mislukte formatie, of persoonlijke consequenties trekken als rechts daadwerkelijk dreigt aan de macht te komen en haar opvolger de mogelijkheid te bieden met veel ‘hersteldiplomatie’ de schade te beperken.

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €5 per maand.