Loodgieter met gladde witte handjes
Robbert Dijkgraaf wil af van de termen 'hoog' en 'laag' onderwijs. Een veelgenoemde oplossing is ‘theoretisch’ versus ‘praktisch’. Maar het hoger onderwijs wordt de laatste jaren alleen maar praktischer, schrijft Jan Kuitenbrouwer.
Het is al langer een stokpaardje van onderwijsminister Robbert Dijkgraaf, maar onlangs heeft hij het opnieuw van stal gehaald: wij denken over de verschillende onderwijsvormen in termen van hoog en laag, en dat moet veranderen. In plaats daarvan promoot Dijkgraaf het model van de ‘waaier’: tussen al die mogelijkheden zit geen hiërarchie, zij bestaan naast elkaar.
In 1990 introduceerden George Lakoff en Mark Johnson het idee van de ‘conceptuele metafoor’, metaforen die zo diep in de taal gegroeid zijn dat we ze gebruiken zonder ze als metafoor te herkennen. Een van de beste voorbeelden is de hoog-laag-metafoor. Waarom betekent een opgestoken duim ‘goed’ en een neergestoken duim ’slecht’? Dat het onderwijs aan de hand van deze metafoor wordt ingedeeld is logisch: onderwijs is ‘verheffing’ - weer die metafoor. Geen onderwijs is geen verheffing, veel onderwijs is veel verheffing. Mensen ‘hoog’ in de samenleving hebben vaak veel onderwijs gehad, mensen met weinig onderwijs zitten ‘laag’ in de samenleving. Je kunt je afvragen hoe kansrijk het is om een metafoor die zo diep in de taal verankerd is te veranderen, en of het lukt met een alternatief dat niet op die manier door de taal gedragen wordt. Onmogelijk is het niet, de regenboog - waar Dijkgraafs waaier wel een beetje aan doet denken - heeft sinds de jaren zestig van de vorige eeuw wel degelijk een nieuwe metaforische betekenis gekregen: inclusiviteit. (Niet alleen wat betreft seks, de hippies gebruikten de regenboog als symbool voor liefde en harmonie tussen alle groepen, volken en culturen). Dat is in feite ook Dijkgraafs oogmerk: inclusiviteit. Maar is gelijkberechtiging haalbaar voor groepen waartussen zoveel verschil in macht, aanzien en inkomen bestaat? Het is principieel juist om vrouwen net zo te behandelen als mannen, mensen met een beperking als mensen zonder beperking, mensen van kleur als mensen zonder kleur, dat valt redelijkerwijs niet te ontkennen, maar dat de stukadoor hetzelfde aanzien en inkomen verdient als de CEO? Vínden we dat wel echt?
Paywall
Wilt u dit artikel lezen? Word abonnee, vanaf slechts 5 euro per maand.
Lees onbeperkt premium artikelen met een digitaal abonnement.
Kies een lidmaatschap
