Afgelopen maandag vond er in de poptempel Luxor Live in Arnhem een bijeenkomst plaats van leden van GroenLinks en de PvdA om in het bijzijn van hun leiders Jesse Klaver en Attje Kuiken te discussiëren over verregaande samenwerking en een mogelijke fusie. Het idee van een fusie hangt al langer in de lucht. Verschillende prominenten hebben zich er al over uitgesproken. U hebt daar ongetwijfeld kennis van genomen, maar heeft uw oordeel nog even opgeschort totdat u zou horen wat uw columnist ervan vindt, dat begrijp ik. Ik zal u niet langer laten wachten. In deze column zal ik dan eindelijk de vraag beantwoorden of zo’n fusie een goed idee is of niet. 

In de eerste plaats moet worden gezegd dat er heel erg veel erg goede argumenten zijn aan te voeren ten faveure van een fusie van GroenLinks en de PvdA, vooral voor de PvdA. De PvdA is ten dode opgeschreven, zoals de traditionele sociaaldemocratische partijen in heel Europa op hun laatste benen lopen. Af en toe is er een opleving, die te danken is aan een aansprekend individu – het Timmermans-effect –, maar de statistieken van de afgelopen decennia vertonen over de hele linie een spectaculair dalende lijn. Er worden eigenlijk alleen nog oudere kiezers bereikt, die gevoelig zijn voor de nostalgie van rode rozen. 

De neergang van de traditionele sociaaldemocratische partijen is begonnen in de jaren negentig van de vorige eeuw, toen de socialisten in het algehele enthousiasme over de val van de Muur het liberalisme omarmden. Tony Blair sloeg de Derde Weg in en de PvdA schudde op bevel van Wim Kok zijn ideologische veren af. Het gevolg hiervan is dat een partij als de PvdA tot op de dag van vandaag ongeloofwaardig overkomt als getuigenispartij. Kiezers associëren de partij niet zozeer met een ideaal als wel met een regentenmentaliteit en de arrogantie van de macht. Het is van alle partijen de partij die het meeste wordt geassocieerd met oude politiek. Overal in Europa is dat zo. Dus ofwel de PvdA gaat op in een nieuwe partij, ofwel zij verdwijnt. 

De PvdA is van alle partijen de partij die het meeste wordt geassocieerd met oude politiek

Er zijn inhoudelijke argumenten voor de fusie. De beide partijen zijn het over heel veel met elkaar eens en hun stemgedrag is zo goed als identiek. Bovendien zijn er principiële argumenten voor een fusie. Iedereen klaagt over de versnippering die de democratie minder efficiënt maakt. Met een fusie doe je daar iets aan. Samenwerken is altijd goed. Een groter links blok is een grotere machtsfactor, dus samen kun je wellicht meer bereiken. Etcetera. 

Het voornaamste argument tegen de fusie is dat beide partijen een ander principieel uitgangspunt hanteren. GroenLinks is op een bepaalde manier een anti-systeempartij, terwijl de PvdA binnen het bestaande systeem wil opereren. GroenLinks vindt dat de problemen die het huidige liberale systeem heeft veroorzaakt niet binnen hetzelfde systeem zijn op te lossen en dat de samenleving fundamenteel anders moet worden ingericht, terwijl de PvdA alles binnen het bestaande systeem eerlijker wil verdelen. Een huwelijk tussen deze twee principieel verschillende ideologieën is moeilijk voorstelbaar. Ook al gaan ze het over allerlei praktische, alledaagse akkefietjes volledig eens zijn, dat principiële verschil zal blijven opspelen. Het gevaar kan ook zijn dat dit fundamentele onderscheid verwatert en dat het onduidelijk wordt of de nieuwe fusiepartij een ander systeem nastreeft of niet. 

Eigenlijk is het een bijzaak of GroenLinks en de PvdA fuseren of niet. Dat is niet de kwestie waarover het zou moeten gaan. Waar behoefte aan is, is niet aan een nieuw acroniem voor een nieuw links machtsblokje, maar aan een nieuw links verhaal. Dat verhaal ligt voor het oprapen. Oneindige economische groei vernietigt onze planeet. We moeten naar een model van economische krimp. Het voordeel van twaalf jaar neoliberaal beleid onder leiding van Rutte is dat niemand er nog aan hoeft te twijfelen dat het neoliberalisme een doodlopende weg is. We hebben iemand nodig als Bernie Sanders, die de moed heeft om Wall Street aan te wijzen als oorzaak van armoede. We hebben een partij nodig die de moed heeft om hardop te zeggen dat het kapitalisme uit de aard van de zaak een systeem is waarbij steeds minder mensen steeds meer winnen ten koste van steeds meer verliezers. Jesse Klaver heeft het voorheen wel geprobeerd met aanvallen op het ‘economisme’, maar dat was te vaag en te voorzichtig. 

Linkse partijen die met zwaarbevochten compromissen de scherpe randjes van het neoliberalisme trachten af te schuren, zijn niet geloofwaardig. Er is behoefte aan een consequent antikapitalistische partij, die de verbanden ziet tussen de uitwassen van de vrije markt en de ecologische ramp die zich voltrekt. Zo’n partij zal een enorm electoraal potentieel hebben, omdat zij een duidelijk en consistent verhaal zal hebben. Zo’n partij zal het gelijk aan haar zijde hebben.