Waarom Amazon dit keer wel gelijk heeft
’s Werelds grootste online winkel, het Amerikaanse Amazon, is opnieuw in gevecht met een grote uitgever, het Franse Hachette. Zoals te doen gebruikelijk gaat het over de prijs van de (e-)boeken: Hachette wil een hogere prijs, Amazon behoudt zich het recht voor zelf de prijs te bepalen of zelfs met aanbiedingen te stunten. In tegenstelling tot het gebruikelijke sentiment denken wij dat Amazon dit keer wel gelijk heeft. Uitgevers willen terug naar de hoge oude marges van voor het internet en het e-book, toen zij riant verdienden en zelf de (veel te hoge) prijs mochten bepalen.
Boeken van Hachette zijn nu niet of moeilijk te vinden op de site van Amazon, dat wel de grootste boekenverkoper ter wereld is. Het gaat dan bijvoorbeeld om het nieuwste werkje van J.K. Rowling, dat in juni uitkomt. Normaliter zouden miljoenen het bij Amazon al in de (digitale) voorverkoop bestellen. Dat is nu even niet mogelijk, en dat scheelt Hachette heel veel geld. Amazon ook trouwens, maar dat kunnen ze daar wel lijden. Amazon verkoopt vrij veel boeken met verlies: het verdient zijn geld met andere bestellingen van binnengehaalde klanten.
Het conflict is een uitvloeisel van een rechtszaak die enkele jaren is gevoerd tegen Apple en vijf grote uitgevers: die hadden afgesproken een vaste prijs voor (e-)boeken te hanteren om zo ook een deel van online boekenmarkt te veroveren. Apple en de vijf verloren de zaak, zodat de situatie enkele jaren is genormaliseerd. Die jaren zijn voorbij, en de uitgevers moeten nu opnieuw onderhandelen. Hachette wil terug naar de hoge vaste boekenprijs en houdt voorlopig de poot stijf. Dat is de basis van het conflict. Andere uitgevers zullen vermoedelijk spoedig volgen.
Ze zullen, naar wij vrezen, moeten accepteren dat de boekenwereld een fundamentele verandering heeft ondergaan: het verdienmodel dat inkomsten genereerde voor schrijvers, uitgevers en boekhandels bestaat straks niet meer. Natuurlijk is de dominantie van Amazon niet prettig, maar er zijn ook andere modellen bij gekomen: denk aan zelfpublicerende schrijvers, gratis boeken met reclame (deze week nieuw in de Google Play Store) of de diverse all-you-can-read-initiatieven. Een boek is een ander product geworden in een andere wereld: een bestand waarvan je even (op papier of digitaal) kunt genieten en dat daarna in het luchtledige verdwijnt.
In zo’n nieuwe wereld is het bizar om vast te houden aan een model dat nog uit de 19de eeuw dateert, met uitgevers die verschijningsdatum, omvang, bindwijze en prijs bepalen. Ooit waren boeken handgeschreven kostbaarheden, die met kettingen vastzaten in kloosterbibliotheken. De uitvinding van de boekdrukkunst maakte daar (langzaam) een eind aan. De digitale revolutie heeft vijf eeuwen daarna opnieuw gezorgd voor een omwenteling. De lezers hebben zich al aangepast. Nu nog de uitgevers.
