Hoe de vrouw in ons straatbeeld terugkeert
Straatnamen in Antwerpen moeten vaker vernoemd worden naar vrouwen, zo stelt het Antwerpse stadsbestuur. Daarom maakte deze stad een lijstje met in totaal 58 Belgische grootheden: onder meer zangeres La Esterella, politica Rika De Backer en actrice Dora van der Groen moeten in de toekomst worden vereeuwigd met een straatnaambordje. De discussie wordt ook in andere landen gevoerd en we kunnen zelf invloed hebben.
De lijst, opgesteld op basis van verdiensten, bestaat voornamelijk uit namen van bekende Belgische vrouwen uit de twintigste eeuw. Zij worden toegevoegd aan een wachtlijst met gegadigden voor een eigen straatnaam. Dat de vrouwen aan het straatbeeld worden toegevoegd is zeker: het is alleen nog onduidelijk hoe lang dit alles gaat duren.
Is er daadwerkelijk meer vrouwelijk eerbetoon nodig in de Belgische steden? Een blik op de cijfers leert dat het aandeel vrouwelijke straatnamen op dit moment wel erg karig is. Antwerpen telt precies 3419 straten, aldus de website van het stadhuis.
Zeven procent bestaat uit vrouwennamen en 71 procent verwijst volgens de Gazet van Antwerpen naar gebouwen, beroepen of historische gebeurtenissen.
Franse Revolutie
In Frankrijk stelt men het tekort aan vrouwelijke straatnamen (slechts 2 procent is hier vernoemd naar vrouwen) al langer aan de kaak. Eind 2015 besloot de Franse feministische organisatie Osez le Féminisme over te gaan tot actie. Eigenhandig maakten deze feministen kartonnen straatnaambordjes en plakten die over de oorspronkelijk mannelijke borden. Zo had Parijs opeens een Quai de Nina Simone en een Rue Germaine Tillon. De actie had effect: de gemeente La Ville-aux-Dames vernoemde kort daarna al haar straten naar vrouwen.
Niet alleen de man-vrouwverhouding speelt een rol bij het betitelen van een straat naar een bekend persoon. Zo weigerde de Franse hoofdstad een straat te vernoemen naar Maximilien de Robespierre, een staatsman die ten tijde van de Franse Revolutie veel slachtoffers maakte onder de guillotine.
Tegenstrijdig, want een metrostation vlak onder Parijs draagt al de naam van dit historische figuur. Wel is er onlangs een nieuwe vrouw verwelkomd in de Parijse binnenstad; conservatief politicus Fladin moest plaatsmaken voor de vermoorde Britse politica Jo Cox. Volgens The Guardian kan deze vernoeming worden gelezen ‘als een teken van Franse ontsteltenis over Brexit’.
Nederlandse helden
Verrassend of niet, de meeste (naar personen vernoemde) straatnamen in Nederland zijn afkomstig van leden van de koninklijke familie. Oud-vorstinnen als Juliana, Wilhelmina en Beatrix komen we veel tegen op de kaart, evenals prins Bernhard, koning Willem-Alexander en koningin Máxima.
Naast de hoogheden worden onze Nederlandse volkshelden en kunstschilders veel gezien op straat. Onder andere Michiel de Ruyter, Rembrandt en Van Gogh staan in de Top 20 van meest voorkomende Nederlandse straatnamen, zo blijkt uit speurwerk van René Dings, schrijver van het begin dit jaar verschenen boek Over straatnamen met name.
Eerder verschenen op deze website al opsommingen van de meest bijzondere, deprimerende en verwarrende plaatsnamen van Nederland. Een blik op de vele bijzondere straatnamen toont eveneens bijzondere en deprimerende vondsten. Zo maakte Dings ook een lijstje met langste straatnamen van Nederland. Bovenaan deze Top 10 prijkt de Ir. Mr. Dr. van Waterschoot van der Grachtstraat in Heerlen, gevolgd door de Burgemeester Baron van Voerst van Lyndenstraat in Gramsbergen en de Wethouder Fierman Eduard Meerburg senior kade in Katwijk. Nog een hele uitdaging op om een ansicht te krijgen.
En dan hebben we ons nog slechts beperkt tot straatnamen die zijn vernoemd naar belangrijke historische figuren. Wat dacht u van de Vliegende Koffer in Eindhoven, Schaap Veronica in Gorinchem en de Eendekotsweg in Gapinge, om maar een paar te noemen.
Discussie
Wat betreft het aankaarten van de man-vrouwverhouding voor straatnamen, waren we er in Nederland een stuk eerder bij dan onze zuiderburen. PvdA-raadslid Liselore van der Heijden pleitte al in 2013 voor meer straten met vrouwennamen in Amsterdam.
“Er is genoeg keus,” zei ze destijds tegen Het Parool. “Zo bestaat er het overzicht van 1.001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis. Dit zijn namen die heel goed op een Amsterdams straatnaambordje passen.” Begin 2014 liet de toenmalige burgemeester Van der Laan weten meer te letten op vrouwen bij het vernoemen van straatnamen.
Naamloos
Overigens is het niet de burgemeester die het laatste woord heeft over de naamgeving van straten. In Amsterdam bijvoorbeeld, is het niet alleen het stadsbestuur die de straatnamen verzint, maar mogen ook burgers suggesties aanleveren voor een straat, plein of brug. De stad Amsterdam stelt niet veel voorwaarden: de naam moet duidelijk herkenbaar zijn en al niet elders in de stad voorkomen. Vernoemen naar een persoon mag, maar deze moet dan wel al minimaal vijf jaar dood zijn.
Meer nog dan straten, zijn er in Amsterdam honderden bruggen die nog naamloos zijn. Van de 1680 bruggen in de hoofdstad hebben slechts 346 een naam. Voor de overige 1334 mag u dus zelf een verzoek indienen.
