Gaslicht
Ronald Plasterk: als bioloog behoort hij tot de stoottroepen van de wetenschappelijke vooruitgang, maar als het op staatkundige zaken aankomt, klampt hij zich vast aan het verleden.
De Wet van de Remmende Voorsprong, hoe zou je dat in het Engels moeten vertalen? The Law of the Slowing Advance? The Decellerating Advantage? The Hindering Headstart? Lastig. Internationaal googlen gaat niet. De wet is ooit bedacht door de Nederlandse historicus Jan Romein, in zijn boek Dialectiek van de vooruitgang en kennelijk is zijn vondst niet wereldwijd doorgebroken (of ik zoek verkeerd, dat kan natuurlijk ook), terwijl het toch zo’n mooie wet is.
Het voorbeeld dat Romein geeft, is de straatverlichting van Londen. Daar werd in 1807 voor het eerst straatverlichting geïnstalleerd, brandend op gas. Nu is straatverlichting iets heel gewoons, over de hele wereld, en is Londen de enige stad waar straatlantaarns op gas nog bestaan.
Als ik zogenaamde ‘Verlichtingsfundamentalisten’ aan het woord hoor, moet ik ook altijd even aan die andere verlichting denken, de gaslampen van Londen. De Verlichtingsfundamentalisten – in Nederland zijn dat mensen als Paul Cliteur, Herman Philipse, Afshin Ellian, Ayaan Hirsi Ali, Ronald Plasterk – verzetten zich tegen verschijnselen die in strijd zijn met principes die vierhonderd jaar geleden bedacht zijn. Vervolgens hebben die principes voorspoed en geluk gebracht, ten grondslag gelegen aan een geweldige vooruitgang, en dus mag er nooit meer iets aan veranderd worden. Ik dacht eigenlijk dat het militante atheïsme met de generatie van Willem Frederik Hermans zo’n beetje was uitgestorven, met Max Pam en Jeroen Henneman als een soort laatste nakomertjes, maar nee, de Verlichtingsfundamentalisten van vandaag werden heel wat later geboren. Dertig jaar, ongeveer.
Paywall
Wilt u dit artikel lezen? Word abonnee, vanaf slechts 5 euro per maand.
Lees onbeperkt premium artikelen met een digitaal abonnement.
Kies een lidmaatschap
