Partij van de Aanval

De leden hebben gesproken: Diederik Samsom gaat de PvdA in de Tweede Kamer aanvoeren. En als het aan hem ligt óók de oppositie, maakte hij in zijn eerste speech helder. In zetels is de PvdA tenslotte de grootste oppositiepartij, en niet de SP van Emile Roemer.

De eerste contouren van die ambitie tekenen zich af. De PvdA is voornemens om tegen het nieuwe Europese Pact te stemmen. En het kabinet hoeft niet bij de PvdA aan te kloppen voor steun aan de bezuinigingsmaatregelen die nu in het Catshuis worden voorbereid.

Samsom gaat dus voort op de koers die nog maar anderhalve maand geleden door Cohen werd aangegeven: de PvdA zegt nee. Het belangrijkste verschil: uit de mond van Samsom klinkt dat als zijn eigen verhaal en overtuiging. Hier staat de actievoerder die de strijd wil aangaan. En met de ruime steun van de partijleden heeft hij het mandaat om in de fractie zijn koers af te dwingen. Martijn van Dam en Frans Timmermans zullen zich daarin moeten schikken. Of dat van harte gaat, moet blijken, want behalve een sterke leider heeft de campagne ook de duidelijkheid opgeleverd dat er over de lijn die de partij zou moeten volgen verschillende inzichten bestaan.

De koers van Samsom is voor het herwinnen van kracht en zelfvertrouwen voor dit moment waarschijnlijk de beste, maar de PvdA zal toch meer willen dan dit kabinet ten val brengen. Wat wordt de strategische positionering van de PvdA op de lange termijn?

Waar Martijn van Dam hamerde op kleinschaligheid en de kracht van de samenleving, is Samsom duidelijk iemand die uitgaat van de kracht van de overheid. Hij wil de economie versterken en de werkloosheid tegengaan, en wil dat vooral bereiken door middel van overheidsingrijpen.

Samsom verwijt het kabinet-Rutte op sociaal gebied onfatsoenlijk beleid. Het FNV-spotje waarin Mark Rutte lachend wordt opgevoerd tussen beelden van mensen uit de sociale werkvoorziening kan hij dan ook wel waarderen. Samsom gaat zich dus inspannen voor het behoud van sociale voorzieningen. Maar met het verdedigen van het heden wordt de toekomst niet veiliggesteld.

Wat is bijvoorbeeld het antwoord op de stijgende jeugdwerkloosheid en het feit dat het aantal vaste arbeidscontracten voor nieuw personeel met 97 procent is gedaald? Van Dam wijst een discussie over het ontslagrecht terecht niet af. Van Samsom valt die lijn niet te verwachten.

De vraag is dus welke hervormingen Samsom, naast die van de woningmarkt, wél gaat steunen. Wat wordt de visie op de arbeidsmarkt, de gezondheidszorg, het pensioenstelsel en onze internationale positie en concurrentiekracht? Behoud van sociale voorzieningen is een mooi streven, maar om die te betalen zal ook de economie een impuls moeten worden gegeven. Het gaat om sociaal én sterk, zoals de partij in haar eigen slogan zegt te willen zijn.

Ik ga ervan uit dat ook Samsom zich van deze noodzaak bewust zal zijn. Hij heeft namelijk niet alleen het kabinet te bestrijden, maar zal ook het verschil met de SP zichtbaar moeten maken.

Samsom beschikt over overtuigingskracht en passie. Hij kan mensen het gevoel geven dat hij hun problemen herkent. Maar ik hoop dat hij die overtuigingskracht ook zal gebruiken om hen ervan te overtuigen dat veranderingen nodig zijn. Pas met een heldere visie op de toekomst behoudt de sociaal-democratie haar bestaansrecht. Enkel de burger op korte termijn tevreden houden is daarvoor niet genoeg.

Het CDA koos ervoor om met een Strategisch Beraad zijn eigenheid te herbevestigen. Dat heeft niet geleid tot een stijging in de peilingen, maar dat was ook niet te verwachten, bij gebrek aan de zichtbare leider waaraan de kiezer behoefte heeft. Wel heeft het intern geleid tot herstel van vertrouwen in eigenwaarde en bestaansrecht.

Wellicht kunnen beide partijen van elkaar leren: een strategisch beraad voor de PvdA en een leidersverkiezing voor het CDA. Er is tenslotte een gezamenlijk belang: sterke partijen in het midden van de samenleving, die een brug kunnen slaan in een land van verdeeldheid.