De regenteske reflex van Frits – Heer Bommel – Bolkestein
Frits Bolkestein is boos. Hij is boos op de auteur van een proefschrift waarin hij wordt neergezet als een van de wegbereiders van Nieuw Rechts (LPF, PVV en FvD) in Nederland. Een heer van stand zou beter moeten weten.
Ooit mocht ik bij Frits Bolkestein op audiëntie komen; ergens zo rond de millenniumwisseling moet dat zijn geweest. De voormalig VVD-partijleider, minister, eurocommissaris en vooral hoeder van het libertijnse en conservatieve gedachtegoed, ontving in zijn pied-à-terre aan de Amstel. Ik was mooi op tijd. Een Bolkestein laat je niet wachten. Hij installeerde mij op een stoel in de hoek van zijn werkkamer, pakte zijn pen en ging zitten schrijven. Dat duurde liefst een kwartier.
Oké, er zijn ergere dingen – verschil moet er zijn. Toch moest ik eraan terugdenken toen ik vanmorgen de krant opensloeg. ‘De Bolk’ is boos, las ik. Op socioloog en publicist Merijn Oudenampsen. Laatstgenoemde schreef een proefschrift over het populisme en de draai naar rechts sinds de moord op Pim Fortuyn.
Backlash
De opkomst van nieuwe rechtse partijen in Nederland als de LPF, PVV en FvD wordt volgens Oudenampsen teveel gezien als onderbuikreactie op ontwikkelingen als de globalisering, migratie en de Europese eenwording. De intellectuele bronnen van de Fortuyn-revolutie blijven onderbelicht. Ten onrechte, betoogt de promovendus. Zijn stelling: de draai naar rechts in de Nederland is vooral een verlate reactie op de nieuwrechtse backlash die zich eerder voltrok in de Angelsaksische wereld.
Bolkestein wil niet in een adem worden genoemd met mensen als Wilders en Baudet.
Bolkestein heeft in deze dissertatie een vrij prominente rol. Oudenampsen zet hem neer als een van de gangmakers van Nieuw Rechts in Nederland. Dat is de voormalige VVD-leider – 84 inmiddels, maar still going strong – tegen het zere been. Hij wordt in de promotie geafficheerd als conservatief. Daar distantieert hij zich van. Ook wil hij niet in een adem worden genoemd met mensen als Wilders en Baudet.
Oudenampsen had hem moeten raadplegen, vindt Bolkestein. “Hij beweert van alles zonder het te checken. Als hij mij had gebeld, had ik hem kunnen behoeden voor allerlei onzin,” mokt de oud-eurocommissaris. “Als ik op vlinders promoveer ga ik toch ook naar vlinders kijken?”
Schaduwkanten multiculturele samenleving
Hoe merkwaardig. Wie Bolkestein enigszins heeft gevolgd weet dat hij een van de eersten in Nederland was die aandacht vroeg voor de schaduwkanten van de multiculturele samenleving. Hij wees daar begin jaren negentig al al op in in verscheidene boeken, interviews, speeches en essays.
“Als ik op vlinders promoveer ga ik toch ook naar vlinders kijken?”
In 1991 bijvoorbeeld in een toespraak tijdens de Liberale Internationale die als opiniestuk verscheen in de Volkskrant. In 1994 in Islam en democratie, een in boekvorm verschenen verslag van een debat over cultuur en politiek tussen Bolkestein en een islamitische intellectueel. Maar ook met controversiële uitspraken, onder meer over nieuwe waarden en normen voor de samenleving en het vreemdelingenbeleid.
Inspiratie putte hij onder meer uit het gedachtegoed van conservatieve denkers als Roger Scruton, Samuel Huntington en Francis Fukuyama.
In zijn veelbesproken boek De verweesde samenleving baseert Fortuyn zich eveneens op deze ideeën. Ook iemand als Baudet mag graag met Scruton schermen. Bij Wilders is de link met Bolkestein als bron van wijsheid helemaal evident. Het was Bolkestein die de huidige PVV-leider in 1990 de VVD binnenloodste. Wilders maakte daar onder meer deel uit van Bolkesteins legendarische klasje.
‘Wilders geradicaliseerd’
Waarmee overigens niet is gezegd dat Bolkestein politiek op een lijn kan worden gezet met mensen als Fortuyn, Wilders en Baudet. Tegenover Fortuyn was hij nog redelijk mild, maar Wilders is in zijn ogen totaal geradicaliseerd . Ook met Baudet heeft hij weinig op. Bolkestein betwijfelt of Baudet überhaupt een ideologie heeft, verklaarde hij onlangs nog bij BNR Nieuwsradio.
Dat is ook niet wat de promovendus beweert. Oudenampsen stelt slechts dat mensen als Bolkestein de weg hebben geplaveid voor de opkomst van Nieuw Rechts. Hij doet dat op basis van uitgebreide literatuurstudie. Daarvoor hoeft hij de mensen die hij kwalificeert als grondleggers van deze nieuwe politieke stroming helemaal niet persoonlijk te raadplegen. Een dissertatie is nu eenmaal geen journalistiek. Dat Bolkestein – afgestudeerd in wijsbegeerte en Grieks, bachelor in economie en Meester in de rechten – dit verschil niet ziet of niet wil zien, is ronduit vreemd.
Een proefschrift is geen journalistiek. Dat Bolkestein – afgestudeerd in wijsbegeerte en Grieks, Meester in de rechten – dit verschil niet ziet of niet wil zien, is vreemd.
Gefaalde paleisrevolutie
Waarom Bolkestein dan zo furieus is? Mogelijk is hij geprikkeld door een interview met de promovendus in NRC Handelsblad een paar weken geleden. Daarin suggereerde Oudenampsen dat de opkomst van Nieuw Rechts mede is te danken aan de tekortkomingen van rechts in de jaren negentig. “De rechterflanken van de partijen werden niet afgedekt, ook Bolkestein werd eind jaren negentig vervangen. De conservatieve denkers slaagden er niet in daadwerkelijk politieke invloed te hebben. Je kunt de opkomst van Fortuyn ook zien als het gevolg van een gefaalde paleisrevolutie.”
Dat doet ‘au’.
