Alexander Pechtold verlaat de politiek: een profiel
Alexander Pechtold was meer dan tien jaar lang een icoon op het Binnenhof. Jaar in jaar uit was hij, als een van de beste debaters, van vaste waarde binnen de Tweede Kamer. Bij zijn aantreden als D66-leider trof hij een gedecimeerde partij aan, die hij weer naar grote hoogten leidde. Bijna werd hij de grootste, inmiddels is de partij weer gehalveerd in de peilingen. Vandaag maakt hij zijn aftreden bekend.
‘Hij voelt zich echt een beetje de beste parlementariër van zijn generatie’, aldus journalist en politicoloog Max van Weezel in een Brandpunt uitzending uit 2014 waarin de D66’er onder de loep werd genomen. Ooit begon Pechtold als rechtenstudent in Leiden. De corpsballerigheid van het Leidse studentenleven is voor wie goed kijkt nog steeds van hem af te lezen. Uiteindelijk studeerde hij af voor zijn doctoraalexamen kunstgeschiedenis en archeologie. Vervolgens werd hij vijf jaar lang veilingmeester bij het veilinghuis Van Stockum in Den Haag. Wellicht geïnspireerd door de Haagse lucht was Pechtold zich inmiddels ook gaan mengen in de politiek. In 1994 werd hij raadslid in Leiden namens D66: de partij waar hij al sinds 1989 lid van was.
Drie jaar later werd hij wethouder en hield hij zich onder andere bezig met het milieu, sport en cultuur, het grote stedenbeleid, het onderwijs en verkeer en vervoer. Zijn beleid maakte indruk en in 2002 werd hij de landelijke partijvoorzitter van de D66. Dit partijvoorzitterschap combineerde hij vanaf 2003 met het burgemeesterschap van Wageningen. Tevens de stad waar hij nog steeds woont en ‘heerlijk hout hakt om te ontspannen’, zoals hij droogjes vertelde aan Eigen Huis en Tuin toen zij in juli dit jaar een afdakje voor zijn hobby kwamen maken.
In maart 2005 volgt Pechtold Thom de Graaf op als minister van Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties in het kabinet Balkenende-II. Lang bleef Pechtold geen minister. Samen met twee andere bewindslieden van D66 (minister Brinkhorst en staatssecretaris van der Laan) stapte hij op uit het tweede kabinet Balkenende. Dit was het gevolg van een lange onenigheid tussen de D66-fractie en het kabinet betreffende het vreemdelingenbeleid onder minister Verdonk. Moraliteit heeft immers altijd hoog op de (politieke) agenda van Pechtold gestaan. Zo verkondigde Wouter Koolmees voor de Kamerverkiezingen in 2017 nog dat ‘Pechtold het morele leiderschap op zich zou nemen’, omdat dit bij Mark Rutte sterk zou missen.
Wederopstanding van D66
In 2006 behaalde D66 slechts 3 zetels. Velen verklaarden de partij zo goed als dood. Toch liep het anders. Als fractievoorzitter ontpopte Pechtold zich tot de ongekroonde woordvoerder van de parlementaire oppositie. Met Pechtold in de aanval vond er een ware heropleving voor de democraten plaats. Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen in 2010 won D66 er zeven zetels bij, wat hen op een totaal van tien zetels bracht. In 2012 werden dat er twaalf en in 2017 breidde het aantal uit tot negentien. De Volkskrant kopt na de overwinning in 2017: ‘Geen torentje voor Pechtold, wel een monsterzege voor D66’. Pechtold slaagde er nooit in om Rutte te onttronen.
Al met al werd D66 onder leiding van Pechtold weer een bloeiende partij. Maar waar lag zijn kracht? Pechtold was de eerste die fel van leer trok tegen Geert Wilders, en stond steevast bij de interruptiemicrofoon als de PVV-leider het woord nam. Wilders ging vaak genoeg in de tegenaanval, wat het nodige gekibbel tussen de twee opleverde. In een debat uit 2015 noemde Wilders Pechtold de ‘terror-oehoe van de Nederlandse politiek, waarop Pechtold antwoordde: ‘en daar staat de wolf’.
Ook bleek Pechtold goed in staat mee te evolueren met het medialandschap van zijn tijd. De opkomst van GeenStijl en PowNed brachten een nieuw soort politieke verslaggeving naar Nederland. Politici als Job Cohen wisten zich er geen raad mee, terwijl Pechtold zich prima staande hield tegenover dergelijke verslaggevers. Hij was de eerste politicus die goed om kon gaan met Rutger Castricum (boegbeeld van GeenStijl en PowNed) en hem op komische wijze zijn weerwoord bood.
Neergang
De eerste grote scheuren vertoonden zich vorig jaar met alle ophef rondom het raadgevend referendum, Toen de uitslag van het Oekraïne-referendum (2016) niet naar wens was, keerde de partij zich ineens tegen de volksraadpleging: het kroonjuweel van D66 sinds haar oprichting. Het was een groots gezichtsverlies voor Pechtold. Deelname aan de regering is traditioneel schadelijk voor D66. Ook kwam Pechtold in opspraak, omdat hij een door een Canadese diplomaat geschonken appartement (of ‘penthouse’, zoals criticasters het graag noemen) niet had opgegeven in het geschenkenregister van de Tweede Kamer. Hij deed de zaak af als een privékwestie. In september dit jaar kwam Pechtold opnieuw onder vuur te liggen nadat zijn ex Anne Lok opstapte als D66-gemeenteraadslid in Meppel en beweerde kapot te zijn gemaakt door de partijleider.
Zaterdag 6 oktober, op het partijcongres van D66, stapt Pechtold op: ‘na twaalf en een half jaar stopt het avontuur’, zegt Pechtold. Hij gaf te kennen de knoop al in maart te hebben doorgehakt. Daarop krijgt hij een staande ovatie van het partijcongres.
