Uit de onderlinge communicatie blijkt dat er volgens de betrokken ambtenaren van OCW sprake was van een zo goed als onwerkbare situatie, waarbij de minister wél aangaf zijn leven te beteren maar dit niet deed. ‘Steeds hetzelfde patroon. Achteraf sorry zeggen’, zo vat één van hen het samen. Een ander: ‘Weet wel dat Dennis nergens naar luistert.’ 

De ambtenaren verwijten de ambtelijke top van het onderwijsministerie dat wordt geleid door minister Robbert Dijkgraaf (D66) in de kwestie rond de explosieve buien van Dennis Wiersma te weinig oog te hebben voor het welzijn van de medewerkers van Wiersma, zo blijkt uit de vrijgegeven stukken.  

Zo schrijft de hoogste ambtenaar over de woedeaanvallen van de minister, die inmiddels de media hebben gehaald, in een intern bericht op het intranet van OCW: “Ik vind de berichtgeving naar voor alle betrokkenen en ik vind het spijtig dat ons ministerie op deze manier in de schijnwerpers staat. lk vind dat het, ondanks dat ook bij OCW zaken niet altijd goed gaan, geen getrouw beeld geeft van ons ministerie.” 

Uit de stukken blijkt dat dit niet goed valt op de werkvloer. De leiding van het ministerie is volgens sommige ambtenaren te veel bezig met het voorkomen van negatieve beeldvorming in de media en te weinig met de belangen van de medewerkers die last ondervinden van het gedrag van minister Wiersma.

In een intern gesprekverslag staat: ‘Lijkt dat het beeld naar buiten belangrijker is dan binnen wordt ervaren. Wat is belangrijker? Bedienen Minister of welzijn medewerkers.’ 

Lijkt dat het beeld naar buiten belangrijker is dan binnen wordt ervaren. Wat is belangrijker? Bedienen Minister of welzijn medewerkers.

Citaat ambtenaar OCW

En: ‘Vervelend dat we zo in het nieuws komen in plaats van: wat vervelend dat dit de medewerkers is overkomen en dat zou niet moeten.’

Een andere ambtenaar vat het als volgt samen: ‘Je zou verwachten/hopen dat zij als !eider van dit departement voor haar medewerkers gaat staan. We zeggen dat we voor een veilig en inclusief werkklimaat staan, maar in de praktijk sturen we daar niet op en zie je hierin geen goed voorbeeldgedrag.’

We zeggen dat we voor een veilig en inclusief werkklimaat staan, maar in de praktijk sturen we daar niet op en zie je hierin geen goed voorbeeldgedrag.

Citaat ambtenaar OCW

Uit de stukken ontstaat bovenal een beeld van ambtenaren die formeel machteloos staan ten opzichte van het grensoverschrijdende gedrag van de minister. Een officiële klacht indienen tegen Wiersma blijkt op grond van de bestaande regels voor bewindspersonen vrijwel onmogelijk.

Dat staat onder meer in een intern schrijven, dat minister Robbert Dijkgraaf heeft vrijgegeven naar aanleiding van het Woo-verzoek. In de email met als kopregel ‘Bewindspersonen en klachten’ schrijft de verantwoordelijk ambtenaar:

‘Je hebt gevraagd of ik op een rijtje wil zetten of en ja waar, een klacht kan worden ingediend over grensoverschrijdend gedrag van een bewindspersoon. Dat is onduidelijk.’

Je hebt gevraagd of ik op een rijtje wil zetten of en ja waar, een klacht kan worden ingediend over grensoverschrijdend gedrag van een bewindspersoon. Dat is onduidelijk.

Interne email OCW

De ambtenaar refereert onder meer aan de huidige Regeling klachtencommissie ongewenste omgangsvormen OCW 2019: ‘Daar kan een minister of staatssecretaris dus ook onder vallen. Maar of dat zinvol is, is een tweede, want de klachtencommissie brengt advies uit aan de SG (Secretaris-generaal – red.) en de SG is niet de baas van de minister. De SG zou dus alleen, net als nu is gebeurd, in het informele circuit het gesprek met de minister kunnen aangaan.’ 

De nieuwe rijksbrede klachtenregeling is volgens de interne mail duidelijker op dit punt al biedt ook die geen soelaas voor klagende ambtenaren: ‘Daarin is het begrip ‘klager’ gedefinieerd als “de medewerker of medewerkers waarover geklaagd is.” Medewerker is “degene die arbeid verricht of heeft verricht onder het gezag van het Rijk.” Bewindspersonen vallen niet onder die definitie.’

Ook een ‘gewone bejegeningsklacht’ conform Hoofdstuk 9 van de Algemene wet bestuursrecht heeft volgens de opsteller van de mail geen kans van slagen: ‘Want een bewindspersoon is geen (zelfstandig) bestuursorgaan en ook niet werkzaam onder de verantwoordelijkheid van een bestuursorgaan.’ 

Probeem is volgens het interne stuk dat de minister ‘geen baas’ heeft: ‘Ook de MP is dat niet. Bewindspersonen zijn alleen verantwoording verschuldigd aan de Tweede Kamer. De Tweede Kamer kan een bewindspersoon dus ter verantwoording roepen n.a.v. grensoverschrijdend gedrag t.ov. ambtenaren of burgers, maar dat is wel heel erg (sociaal) onveilig voor zo’n bewindspersoon.’ 

Ook lezen we: ‘De nieuwe Gedragscode bewindspersonen ziet niet op gewenste omgangsvormen (t.o.v. ambtenaren) tijdens de bewindsperiode. Ik heb hem bijgevoegd. Paragraaf 3.6 gaat weliswaar over ‘Omgang met derden’, maar met ‘derden’ worden hier externen (o.a. lobbyisten en vertegenwoordigers van belangenorganisaties) bedoeld.’

De opsteller van de email vervolgt: ‘Het zou goed zijn ais de Gedragscode wordt doorontwikkeld op het onderwerp omgangsvormen. Van Rijksambtenaren wordt verwacht dat ze respectvol omgaan met elkaar en de burger, en dat ze loyaal zijn aan de bewindspersonen. Dan mogen we als ambtenaren dat omgekeerd ook wel verwachten, vind ik.’ 

Een ambtenaar van ministerie van SZW vat in een reactie samen hoezeer ambtenaren formeel met lege handen staan: ‘Het onderwerp waar en wie handelt een formele klacht af en op welke manier ga je met excessen om, lijkt nog uitgedacht te moeten worden.’ 

Het onderwerp waar en wie handelt een formele klacht af en op welke manier ga je met exccessen om, lijkt nog uitgedacht te moeten worden.

Citaat email ministerie SZW

De ambtenaren van OCW die – blijkens de vele appjes die zij aan elkaar sturen – in toenemende mate lijken te lijden onder het gedrag van Wiersma zien hun ‘loyaliteit’ intussen tot het uiterste getest wanneer de minister voor de zoveelste keer over de schreef gaat. Dit keer tijdens een werkbezoek aan een school: 

‘Dennis boos weggelopen tijdens werkbezoek (…) boos op schoolleider die kritisch was op beleid.’ 

‘Nee joh.’

‘Wat gênant.’

‘Wat onprofessioneel! (…) We gaan niks wegpoetsen toch?’ 

‘Tuurlijk niet.’ 

Op 22 juni 2023 stapt minister Dennis Wiersma op omdat zijn positie zowel op het ministerie als in de media onhoudbaar is geworden. In een verklaring zegt hij: ‘Met pijn in m’n hart, stop ik als minister voor Onderwijs. Ik wil alle lieve mensen die ik ontmoet heb de afgelopen tijd heel erg bedanken.’

Met pijn in m’n hart, stop ik als minister voor Onderwijs. Ik wil alle lieve mensen die ik ontmoet heb de afgelopen tijd heel erg bedanken.

Dennis Wiersma

Afgelopen vrijdag kondigt demissionair premier Rutte aan dat zijn partijgenoot Dennis Wiersma komende week wordt vervangen door een nieuwe minister. ‘Zeer waarschijnlijk een vrouw’ aldus Rutte.

Naschrift van de redactie: Alle citaten zijn letterlijk overgenomen uit de door OCW verstrekte documenten, waar er hier en daar een woord ontbreekt is dit dus ook het geval in het oorspronkelijke brondocument.

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €4 per maand.