De voorzitter van de Raad van Bestuur die verantwoordelijk is voor de unieke situatie waarin de publieke omroep zich nu bevindt – nooit eerder werd een omroep vroegtijdig uit het omroepbestel geweerd – is sinds vorig jaar topjuriste Frederieke Leeflang. Zij is een doorgewinterde advocate, die eerder leidinggaf aan een advocatenkantoor aan de Zuidas. 

Maar is Leeflang – die het liefst morgen nog af wil van Ongehoord Nederland – naast een slim juriste ook een goed politicus? Of zwom zij ‘legalistisch’ als zij van nature is in een politieke fuik waar zij niet meer uitkomt? Immers, je kunt als beginnend NPO-baas ook te enthousiast zijn en de maatschappelijke dynamiek die het mogelijk tussentijds vertrek van een aspirant-omroep (gehaat en geliefd) oproept uit het oog verliezen.

Feit is dat Leeflang in haar eerste jaar als bestuursvoorzitter voortvarend te werk ging. Oud-PvdA-staatssecretaris Martijn van Dam werd door haar met zachte hand uit de top van de NPO verwijderd. Iets dat bijna niemand is opgevallen omdat Van Dam zélf nauwelijks opviel. 

Daarnaast zit de machtige en bekritiseerde directeur video Frans Klein – de Mao van het Mediapark wordt hij door sommigen genoemd – al bijna een half jaar thuis en houden velen rekening met het feit dat hij niet terug zal komen. 

En er werden dus drie sancties opgelegd aan Ongehoord Nederland. Leeflang is de eerste bestuursvoorzitter die vraagt een omroep uit het bestel te zetten. 

Van Dam, Klein en Ongehoord Nederland zijn allen ‘slachtoffer’ van de vrouw met de fluweelzachte, vriendelijke stem, die stevig (‘on-Hilversums’) optreden niet schuwt. Velen in de mediastad zijn om die reden groot fan van Leeflang. Sommigen juist niet. Het is inherent aan de positie van een NPO-baas.

Van Dam, Klein en Ongehoord Nederland zijn allen ‘slachtoffer’ van de vrouw met de fluweelzachte, vriendelijke stem, maar die stevig (‘on-Hilversums’) optreden niet schuwt.

Maar heeft Leeflang met het verzoek aan staatssecretaris Gunay Uslu om Ongehoord Nederland uit het bestel te verwijderen haar hand wellicht overspeeld? Rond de D66-bewindsvrouwe klinkt het dat Uslu vooralsnog niet overtuigd lijkt van de politieke juistheid van de door Leeflang beoogde eliminatie van Ongehoord Nederland. 

Het is een tussenstand en kan nog alle kanten op, maar op dit moment is het bepaald geen gelopen race, zo menen betrokkenen rond Uslu, maar ook de NPO-top zelf. Heeft Leeflang wel voldoende rekening gehouden met een eventuele afwijzing van haar verzoek Ongehoord Nederland uit de publieke omroep te zetten? Met andere woorden: is Leeflang niet te veel jurist en te weinig politica in dit dossier?

Dat Leeflang tot voor kort een vrouw was met stevige politieke ambities blijkt uit het feit dat zij volgens mijn bronnen in 2018 de ‘landelijke Topkadertraining’ van de VVD heeft doorlopen. Zelf zegt de liberale partij over die training: “VVD-ers die in aanmerking komen voor een plaats op de landelijke of Europese verkiezingslijst kunnen worden uitgenodigd om deel te nemen aan de landelijke Topkadertraining.”

Natuurlijk vroeg ik haar ‘senior woordvoerder’ bij de NPO, oud-journalist Thijs van Soest (De Volkskrant), of mijn informatie over de deelname van Leeflang aan het VVD-eliteklasje klopt. Letterlijk stelde ik deze vraag: 

“Ik heb een korte vraag in verband met een column die ik wil schrijven. Frederieke wordt er op social media van ‘beschuldigd’ dat zij van D66 is. Van een zeer betrouwbare bron (iemand die de training ook deed) vernam ik dat zij de (Top)kadertraining van de VVD heeft gevolgd. Klopt dit?”

Nu zou je denken dat op deze vraag een eenvoudig antwoord mogelijk is. Ja of nee. Het klopt of het klopt niet. Maar mogelijk zit men bij de NPO een beetje met de recente politieke ambities van Leeflang in de maag. 

Het klopt of het klopt niet. Maar mogelijk zit men bij de NPO een beetje met de recente politieke ambities van Leeflang in de maag.

Het ‘antwoord’ – al dan niet in opdracht van Leeflang zelf – luidde: “Frederieke Leeflang heeft ruim voordat zij in dienst trad bij de NPO een lidmaatschap van de VVD opgezegd. Zij is niet politiek actief geweest.” 

Leeflang heeft ‘een lidmaatschap’ van de VVD dus ‘ruim voordat’ zij overstapte naar de NPO opgezegd, zij is ‘niet politiek actief’ geweest. Fijn om te weten natuurlijk, maar dat was niet mijn vraag! 

Het is precies deze omgang met de journalistiek – helaas ook bij de NPO – die leidt tot kritiek op de wijze waarop publieke organisaties zich kwijten van hun voorlichtende taak. Ze geven antwoorden op vragen die je niet hebt gesteld en geen antwoord op de vragen die je wél hebt gesteld. Waarom eigenlijk?

Journalisten en voorlichters – zeker die van een publieke instelling als de NPO – zijn er niet om elkaar als kleine kinderen bezig te houden. Hun verhouding zou in het teken moeten staan van deugdelijke informatieverstrekking en niet van suffe vraag- en antwoordspelletjes. 

Natuurlijk stelde ik de woordvoerder van Frederieke Leeflang mijn vraag – in het kader van genoemd tijdverdrijf – daarom nog een keer: “Dank, ik vroeg of zij de (Top)kadertraining heeft doorlopen? Waarna alsnog het verlossende antwoord kwam: “Ja, die heeft ze in 2018 doorlopen.” Waarom niet in één keer goed? 

Bestuursvoorzitter Frederieke Leeflang heeft het eliteklasje van de VVD doorlopen en werd in 2018 door die partij gezien als toekomstig ‘materiaal’ voor een belangrijke politieke functie. Alvorens zij bestuursvoorzitter van de NPO werd, zegde zij haar lidmaatschap op. Maar zij moet tijdens de training hebben geleerd dat haar juridische werkelijkheid én de politieke realiteit van D66-staatssecretaris Uslu van elkaar kunnen verschillen.

Bestuursvoorzitter Frederieke Leeflang heeft het eliteklasje van de VVD doorlopen en werd in 2018 door die partij gezien als toekomstig ‘materiaal’ voor een belangrijke politieke functie.

In het geval van Ongehoord Nederland ziet dat er ongeveer zo uit: procedureel klopt het, Ongehoord heeft de regels overtreden, er is door de NPO drie keer een sanctie opgelegd en daarna kan Leeflang de staatssecretaris vragen een omroep te verwijderen. De juridische werkelijkheid van Leeflang wint. 

D66-staatssecretaris voor Media en Cultuur, Gunay Uslu, leeft daarentegen in een politieke realiteit die veelomvattender is. Het zijn – in zekere zin – twee verschillende grootheden. Wenst Uslu de geschiedenis in te gaan als de politica die een omroep verbood uit te zenden? En wat als zij wordt teruggefloten door de rechter? Loopt haar politieke erfenis gevaar?

Zowel uit kringen van de NPO-top als het ministerie van OCW wordt dan ook steeds harder gefluisterd dat het niet bepaald een voldongen feit is dat Ongehoord Nederland het bestel moet verlaten. Sterker nog: Uslu zou er op dit moment naar ‘neigen’ om Ongehoord Nederland te laten zitten. 

Wenst Uslu de geschiedenis in te gaan als de politica die een omroep verbood uit te zenden?

En dat zou een ongekende nederlaag zijn voor juriste Frederieke Leeflang, die zich met haar verzoek aan Uslu persoonlijk verbonden heeft aan de exit van Ongehoord Nederland. Uslu moet nu kiezen tussen twee kwaden: het vertrek van Ongehoord Nederland met alle mogelijke ‘legacy’-repercussies voor zichzelf en haar partij D66, of het ongemoeid laten van de aspirant-omroep.  

Dit laatste met existentiële gevolgen voor bestuursvoorzitter Frederieke Leeflang, die de politieke haalbaarheid van een vertrek van ON in dat geval totaal verkeerd heeft ingeschat en – niet ondenkbaar – het veld zal moeten ruimen. Haar geloofwaardigheid lijkt dan te zeer beschadigd om een omroepbestel met daarin ook Ongehoord Nederland nog te kunnen leiden. Zij is dan het slachtoffer van een proces dat ze zelf heeft georganiseerd.

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €4 per maand.