Stephen Wood (55) uit Manchester had eerder al gezeten voor kindermisbruik, maar belandde in 2017 weer in de gevangenis. Deze keer omdat hij zijn oudere buurman met een vleesmes te lijf was gegaan, twee vrouwen met geweld had verkracht en een inbraak had gepleegd. 

In de gevangenis veranderde Wood zijn naam in Karen White en verklaarde hij dat hij voortaan een vrouw was. Hij liet zich niet opereren en bleef voor de Engelse wet een man.

Het Britse gevangeniswezen had net nieuw beleid ingevoerd. Voortaan mochten gedetineerden zonder tussenkomst van een deskundige of operatie van sekse veranderen. En moesten ze als zodanig worden behandeld.

En dus werd Karen White, een gewelddadige verkrachter, overgeplaatst naar de vrouwengevangenis New Hall in West Yorkshire. Daar liep hij weliswaar rond met een pruik, make-up en namaakborsten, maar deed verder weinig moeite zich als een vrouw te gedragen. De vrouwen daar voelden zich ongemakkelijk omdat hij voortdurend seksuele toespelingen maakte. In korte tijd viel hij twee vrouwen seksueel aan.

Een van zijn slachtoffers, de 45-jarige Cheryle Kempton, vertelde later dat White alleen maar deed alsof hij transgender was om in de buurt te kunnen komen van kwetsbare vrouwen. Tijdens de rechtszaak die volgde, noemde de rechter White een ‘roofdier’ en een ‘gevaar voor vrouwen en kinderen’. Inmiddels is hij teruggekeerd naar een mannengevangenis.

Het is een verhaal waarvan je mond openvalt, maar zoiets zou in de toekomst ook in Nederland kunnen gebeuren. Er is namelijk een wet in voorbereiding die ‘zelfidentificatie’ voor transgenders mogelijk maakt. (Het plenaire debat over het wetsvoorstel in de Tweede Kamer staat gepland voor begin februari.) Als die wet er komt, kun je zelf je geslacht op je geboortebewijs veranderen, zonder enige vorm van toetsing. Een verklaring van een deskundige, zoals nu nog nodig is, vervalt dan.

Wat achter dit wetsvoorstel zit, is de ‘genderideologie’ die tegenwoordig erg populair is bij jonge, hoogopgeleide mensen uit de middenklasse.

De bedoeling van deze wet is geslachtsverandering makkelijker te maken voor transgenders. Die gedachte is in wezen goed: transgenders hebben het vaak moeilijk, dus waarom geen maatregelen invoeren die hun leven vergemakkelijken? Maar over de gevolgen is niet goed nagedacht. Gek genoeg zijn we er ook nauwelijks over geïnformeerd en is er geen brede maatschappelijke discussie. Terwijl die wet toch echt grote gevolgen kan hebben, want hij verandert in wezen de definitie van wat een vrouw of wat een man is. 

Als iedereen met een enkele pennestreek zijn geboortegeslacht kan veranderen, is of je man of vrouw bent niet langer een kwestie van sekse (een wetenschappelijk aantoonbaar gegeven), maar van een gevoel – iets volkomen ongrijpbaars.

Iedereen die zegt zich vrouw te voelen, kan dan wettelijk vrouw worden, ongeacht of deze persoon mannelijke geslachtsdelen heeft. En dat is bij transvrouwen (mannen die zich identificeren als vrouwen) steeds vaker het geval, want zij laten zich steeds minder vaak opereren. 

Wat achter dit wetsvoorstel zit, is de ‘genderideologie’ die tegenwoordig erg populair is bij jonge, hoogopgeleide mensen uit de middenklasse. Volgens die ideologie bestaat sekse eigenlijk niet: het is alleen maar een reeks sociale afspraken. Je bent geen man of vrouw, je dóet man of vrouw. Wat je werkelijke geslacht is, wordt bepaald door hoe je je voelt, ofwel door je genderidentiteit.

De transactivisten die deze ideologie uitdragen, zijn nogal dwingend. Ze accepteren eigenlijk niet dat mensen er anders over denken. Hun slogan is ‘No debate’, en dat is zorgelijk, want een open maatschappelijk debat over zelfidentificatie is juist belangrijk.

Helaas hangt er een sfeer van bedreiging en intimidatie rond het transdebat. Wie kritische vragen stelt, wordt weggezet als transfoob, zwartgemaakt en bedreigd. Denk aan de commotie vorig jaar rond de Britse filosofe Kathleen Stock, die weggepest werd van de Universiteit van Sussex omdat ze zei dat sekse wel degelijk bestaat. Zij is een van de velen, onder wie grote namen als J.K. Rowling en Chimamanda Ngozi Adichie, die door transactivisten zijn belaagd omdat ze weigerden mee te gaan in de genderideologie.

Deze ideologie doet het geweldig goed op universiteiten en wint ook aan invloed binnen overheidsinstanties en NGO’s, maar gaat volledig voorbij aan de gewone man. Vraag een willekeurig iemand op straat of hij vindt dat sekse eigenlijk niet bestaat en dat de wet moet zijn gebaseerd op hoe mensen zich voelen. Tien tegen een dat hij ‘natuurlijk niet’ zegt.

Toch krijgen ook deze mensen binnenkort te maken met de gevolgen van een wet die uitgaat van een gevoel. Zo zal het bijvoorbeeld voldoende zijn om je vrouw te voelen om toegang te krijgen tot alle voorzieningen die zijn voorbehouden aan vrouwen. Maar die voorzieningen zijn niet zomaar ‘women only’, daar is een heel goede reden voor. Als mensen met mannelijke geslachtsdelen vrijuit kunnen binnenvallen in de vrouwenopvang, vrouwenkleedkamers of vrouwensauna’s, dan zijn vrouwen daar niet meer veilig.

Helaas hangt er een sfeer van bedreiging en intimidatie rond het transdebat

Zoals het verhaal van Karen White laat zien, kunnen individuen met kwade bedoelingen zich als trans identificeren en in vrouwenruimtes vrouwen bespieden, lastigvallen en aanranden. Transactivisten wuiven dit gevaar weg als ‘verzonnen’ of ‘een spookbeeld’. Ook zeggen ze dat een man met kwade bedoelingen echt geen zelfidentificatie nodig heeft als hij wil binnendringen in een vrouwenruimte.

Het punt is echter: als een man een vrouwenkleedkamer inloopt, staan vrouwen nu nog in hun recht als ze hem de deur wijzen. Maar als deze man zegt dat hij zich vrouw voelt, maken vrouwen die hem weren zich straks schuldig aan discriminatie. En dan hebben zij het gedaan. Dit zijn geen ‘verzonnen’ situaties, er zijn allerlei buitenlandse voorbeelden van.

Neem het incident dat afgelopen zomer plaatshad in Californië, waar transgender zelfidentificatie al is ingevoerd. In een wellnesscentrum in Los Angeles beklaagde een vrouw zich erover dat een persoon met een baard en een ontblote penis bij haar en haar zesjarige dochtertje in de jacuzzi was gestapt. Ze was kwaad dat zoiets gebeurde op de vrouwenafdeling. Het verweer van de medewerkers was dat het ging om een transvrouw. Er volgde een enorme rel op dat incident, inclusief luidruchtige demonstraties van transactivisten en hun tegenstanders voor de deur van het wellnesscentrum.

Toen de rook optrok, bleek de persoon met de baard en de penis een veroordeelde exhibitionist te zijn, die verschillende malen was opgepakt vanwege potloodventen in de openbare ruimte. De politie van Los Angeles had de exhibitionist eerder al omschreven als ‘iemand die doet alsof hij zich als vrouw identificeert om toegang te krijgen tot vrouwenkleedkamers en douches’.

Maar de vrouw die zich beklaagde was toen in de media al weggezet als transfoob en het incident was al geframed als geweld tegen transgenders en zelfs als nepnieuws van ultrarechtse transhaters. Terwijl het er toch alles van had dat deze vrouw gewoon niet wilde dat zij en haar dochtertje in een vrouwensauna uitzicht hadden op de geslachtsdelen van een exhibitionist.

‘Dan kijk je toch niet?’, zeggen transactivisten als vrouwen klagen over personen met mannelijke geslachtsdelen in vrouwenruimtes. Misschien dat vrouwen die zichzelf als woke beschouwen zo’n advies graag opvolgen. Maar voor veel vrouwen, niet in het minst voor minderjarige meisjes en gelovige moslima’s, ligt de zaak toch wat complexer.

Het ligt ook complexer voor slachtoffers van mannelijk geweld in de vrouwenopvang. Zij kunnen zich onveilig voelen of herbelevingen krijgen als ze bijvoorbeeld een slaapkamer moeten delen met iemand met mannelijke geslachtsdelen.

Natuurlijk, transgender slachtoffers van geweld hebben net zo goed recht op goede hulp en opvang. Dat staat buiten kijf. Maar er zijn ook gevallen bekend van zedendelinquenten die zich als vrouw identificeerden, opvang kregen in de vrouwenopvang en daar opnieuw slachtoffers maakten. Zie bijvoorbeeld de zaak van een in 2014 tot levenslang veroordeelde verkrachter uit het Canadese Quebec, die zich Jessica Hambrook noemde, als transvrouw toegang kreeg tot vrouwenopvangcentra en daar weer vrouwen aanrandde.

Een groeiende groep zedendelinquenten identificeert zich als trans om naar een vrouwengevangenis te mogen

Inmiddels klinken steeds meer protesten tegen dit soort toestanden. In Canada demonstreerden activisten vorig jaar voor een vrouwengevangenis in Kitchener tegen de overplaatsing van mannelijke gedetineerden die zeggen zich vrouw te voelen. Een van hen, Heather Mason, een ex-gedetineerde die uit ervaring sprak, vertelde de pers dat vrouwelijke gevangenen seksueel misbruikt en mishandeld worden door gedetineerden die zijn overgeplaatst uit mannengevangenissen. Maar uit angst te worden uitgemaakt voor transfoob durven ze niets te zeggen. 

In de VS spande een feministische actiegroep onlangs een rechtszaak aan tegen de staat Californië, waar vorig jaar 291 gedetineerden overplaatsing van een mannengevangenis naar een vrouwenbajes aanvroegen. Twee leden van de actiegroep vertelden dat ze in een vrouwengevangenis waren aangerand door zo’n overgeplaatste gevangene.

Natuurlijk, voor sommige transvrouwen kan overplaatsing naar een vrouweninstelling belangrijk zijn omdat ze in een mannengevangenis gevaar kunnen lopen. Dat maakt dit probleem zo ingewikkeld. Want een groeiende groep zedendelinquenten, die traditiegetrouw in een mannenbajes onder aan de pikorde staan, identificeert zich als trans om naar een vrouwengevangenis te mogen – waar ze het veel makkelijker hebben en toegang hebben tot kwetsbare vrouwen.

Ondanks al deze ontwikkelingen schreef oud-minister Sander Dekker ‘niet te verwachten’ dat mensen misbruik zouden maken van de zelfidentificatiewet. De vooraanstaande Britse criminoloog James Treadwell is het hartgrondig met hem oneens. Hij werkte ooit als reclasseringsambtenaar en leerde zo veel zedendelinquenten kennen. Op Twitter noemde hij het ongelofelijk naïef – ‘staggeringly so’ – om te denken dat zedendelinquenten geen misbruik zouden maken van zelfidentificatie. “Het gaat niet over transmensen, het gaat over slechte mensen die misbruik maken van de wet voor eigen gewin en te werk gaan binnen een wettelijk kader (dat vrouwenruimtes zou kunnen beschermen) om te doen wat ze willen en te krijgen wat ze willen. Als je denkt dat dat niet zal gebeuren, weet je niet hoe verkrachters zich gedragen.”

En dan is er nog een heel andere kwestie: de vrouwensport. De lijst van transgenders die records breken en gouden medailles winnen in vrouwencompetities groeit. Neem de Canadese Veronica Ivy, die in 2018 wereldkampioen werd in het vrouwenbaanwielrennen en twee wereldrecords brak. Of de Amerikaanse Fallon Fox, die in 2014 in een mixed martial arts-wedstrijd tegenstandster Tamikka Brents in twee minuten het ziekenhuis insloeg. De voormalige militair tweette na afloop ervan te hebben genoten Brents een schedelfractuur te slaan. Of neem de Welshe rugbyspeelster Kelly Morgan, een vrachtwagenchauffeuse van één meter tachtig, bijgenaamd The Beast. Haar team captain vertelde de BBC in 2019 dat ze tegenstandsters ‘dichtvouwde als een klapstoeltje’.

Onlangs trok de Amerikaanse transvrouw Lia Thomas de aandacht, omdat ze records bleef breken in het vrouwenzwemmen. Dit leidde tot protesten van onder andere oud-zwemkampioene Sharron Davies. Zij moest het in haar tijd opnemen tegen Oost-Duitse zwemsters op testosteron en weet dus wat oneerlijke competitie is.

Het is volkomen begrijpelijk dat transvrouwen graag willen meedoen in de vrouwencompetitie en je zou het hun ook gunnen. Maar er is één groot probleem: je sport niet met je genderidentiteit, maar met je lichaam. Dat er speciale competities voor vrouwen zijn, heeft een reden: vrouwen zouden anders nooit een medaille winnen. 

Een veelzeggend voorbeeld: in 1998 zeiden Serena en Venus Williams dat ze elke mannelijke tennisser konden verslaan die nummer 200 of lager op de ranglijst stond. De Duitser Karsten Braasch, nummer 203, nam de handschoen op. Braasch, een verstokte roker die graag een biertje dronk, bereidde zich niet op de wedstrijd voor. Hij versloeg Serena met 6-1 en daarna Venus met 6-2. Tja.

Dat er speciale competities voor vrouwen zijn, heeft een reden: vrouwen zouden anders nooit een medaille winnen

Een tijdlang hield het IOC als richtlijn aan dat transvrouwen mee mochten doen in de vrouwencompetitie als ze een jaar lang hun testosteron omlaag brachten. Maar uit onderzoek van het Zweedse Karolinska Instituut uit 2019 blijkt dat het verlagen van het testosteronniveau de spierkracht nauwelijks vermindert. Mensen die een mannelijke puberteit doormaken, hebben een grotere longcapaciteit, meer spiermassa en een hogere botdichtheid, en daar veranderen testosteronremmers niets aan.

Daarom besloot de wereldrugbybond in 2020 transvrouwen uit te sluiten van de vrouwencompetitie. Puur uit veiligheidsoverwegingen: als ze hen zouden toelaten, zou het risico op hoofdwonden namelijk aanzienlijk toenemen. Maar in landen die zelfidentificatie hebben ingevoerd, maken sportbonden zich schuldig aan discriminatie als ze transvrouwen uit de vrouwencompetitie weren.

Veel vrouwelijke atleten maken zich zorgen over deze ontwikkeling, zo twitterde sportcolumniste Marijn de Vries vorig jaar. Ze meldde ook dat deze vrouwen er niets over durven te zeggen. “Want je wordt afgemaakt. Heb weleens wekenlang intimiderende ellende in mijn mailbox gehad toen ik mij heel voorzichtig uitsprak,” schreef ze.

Zelfidentificatie levert ook problemen op voor de statistiek. In Schotland registreert de politie verkrachters die zeggen trans te zijn als vrouwelijk. Bepaalde Britse kranten gaan hier trouwens in mee, wat leidt tot krantenkoppen als: ‘Vrouw beschuldigd van tonen van penis in het openbaar’. 

Maar als we daders niet langer op sekse maar op gevoel registreren, dan leidt dat tot vervuiling van statistieken. Zeker als het gaat om seksueel geweld, dat niet vaak door vrouwen wordt gepleegd, kan dit het beeld ingrijpend verstoren. Een voorbeeld. In 2011 stonden in Engeland en Wales acht vrouwen terecht voor (medeplichtigheid aan) verkrachting. In 2018 was dat aantal 83, meer dan tien keer zoveel. Wat is er aan de hand? Worden vrouwen seksueel steeds gewelddadiger? Nee, steeds meer zedendelinquenten identificeren zich als vrouw. Hoe kunnen we zo nog weten hoe het werkelijk zit met geweld van mannen tegen vrouwen?

Ook bij medisch onderzoek is zelfidentificatie problematisch. Neem genetisch onderzoek naar mutaties. Het is daarbij belangrijk om het geboortegeslacht te weten vanwege de grote verschillen in de risico’s die mannen en vrouwen lopen op bepaalde genetische aandoeningen.

In de medische wereld is duidelijkheid over het geboortegeslacht van de patiënt sowieso van groot belang. Want mannen en vrouwen lopen niet alleen verschillende risico’s op bepaalde ziektes, ze hebben ook andere symptomen en reageren vaak anders op medicijnen. “In de medische wereld is XX en XY heel reëel. Je kunt je genderidentiteit in je paspoort veranderen, maar je blijft in al je cellen wat je ooit was,” aldus cardioloog Angela Maas, die zich haar hele leven inzette voor kennis over de verschillen tussen mannen en vrouwen in haar vakgebied.

Als medisch personeel in het ongewisse verkeert over het geboortegeslacht van de patiënt, kunnen er dodelijke ongelukken gebeuren. The New England Journal of Medicine berichtte in 2019 over een drama in een Amerikaans ziekenhuis. Een 32-jarige man met zwaar overgewicht meldde zich met ernstige buikklachten. De verpleegkundige had niet snel genoeg door dat het ging om een transman die zwanger was en weeën had. Er werd te laat een keizersnee uitgevoerd en de baby overleed in de baarmoeder.

In de medische wereld is XX en XY heel reëel. Je kunt je genderidentiteit in je paspoort veranderen, maar je blijft in al je cellen wat je ooit was

Angela Maas, cardioloog

Ten slotte: de nieuwe wet wil het ook voor kinderen onder de zestien mogelijk maken hun geboortegeslacht te veranderen. De laatste jaren zien we een enorme toename van jonge meisjes die in transitie willen. We tasten nog in het duister over het waarom, maar er is wel een vermoeden dat lang niet al deze meisjes aan genderdysforie leiden. Waarom moeten we zoiets ingrijpends als het veranderen van je geboortegeslacht mogelijk maken voor deze kinderen voordat we zeker weten wat er met hen aan de hand is? 

Dit stuk is niet geschreven met het doel om de rechten van transgenders op losse schroeven te zetten, maar juist om te kijken hoe we het zo veilig mogelijk kunnen houden voor iedereen. Ook transvrouwen zijn erbij gebaat als mannen met slechte bedoelingen wegblijven uit vrouwenruimtes. Ook transgenders zijn gebaat bij correcte criminologische statistieken, eerlijke sport en duidelijkheid in het ziekenhuis.

Met de huidige wet (die een deskundigenverklaring vereist) kan iedereen die dat graag wil van geboortegeslacht veranderen, behalve evidente oplichters. Met de nieuwe wet kan nog steeds iedereen die dat wil van geboortegeslacht veranderen, inclusief evidente oplichters. Waar is dan de winst?