Zijn wij maar apen?
Wees gewaarschuwd: het nieuwste boek van Neerlands bekendste primatoloog Frans de Waal scheurt je zelfbeeld aan flarden. We zijn niet meer dan een aap. Een aap met wat franje. Als je het gelooft tenminste. ‘Het feit dat we een taal en een moraal hebben is niet het topje van de ijsberg, zoals De Waal stelt, maar de essentie van de menselijke natuur.’
Nu we het toch over cultuurverandering hebben. Eeuwenlang werden wetenschappers die intelligentie en emotie aan dieren toekenden niet serieus genomen. Sterker nog, ze werden met pek en veren het spreekwoordelijke academiegebouw uitgejaagd. Maar het taboe verdwijnt. Steeds openlijker doet een nieuwe generatie wetenschappers onderzoek naar cognitie en intelligentie bij dieren. Zelfs Frans de Waal, Neerlands bekendste primatoloog en bioloog, is van dwarsdenker salonfähig geworden. En De Waal gaat nog een stap verder. Hij kent dieren niet alleen een vorm van cognitief begrip toe, maar signaleert bij dieren ook emoties die vergelijkbaar zijn met menselijke emoties. Zijn vorige boek Mama’s laatste omhelzing betrof een pleidooi voor het emotionele dier. Zelfs emoties als schuldgevoel en schaamte, waarvan hij in eerder werk nog dacht dat ze uniek menselijk waren, schrijft hij in dat boek zonder enig voorbehoud aan dieren toe. In zijn nieuwste boek (Different – Gender Through the Eyes of a Primatologist) gaat hij weer een stap verder: De Waal stelt dat genderverschillen niet zozeer het resultaat zijn van sociale vorming, maar van biologische verschillen. De Nederlandse vertaling, onder de titel Anders – Gender door de ogen van een primatoloog verscheen recent bij uitgeverij Atlas Contact.
De Waal zou De Waal niet zijn als hij niet voor de zoveelste maal zou teruggrijpen op zijn gedragsonderzoek naar mensapen. Sterker nog, Anders begint op de droevigste dag van zijn leven. De dag waarop hij te horen kreeg dat zijn favoriete chimpanseeman Luit dodelijk was toegetakeld door twee rivalen. Het had allemaal anders kunnen verlopen. Als Mama de alfavrouw in de buurt was geweest. Zij zou niet hebben geaarzeld om tussenbeide te komen bij conflicten onder mannelijke rivalen. Mama de alfavrouw kon niet voorkomen dat de mannen politieke spelletjes speelden, maar ze stelde een grens bij bloedvergieten. De felle agressie van mannen heeft, volgens De Waal, een vrouwelijk equivalent, maar de omstandigheden die woede bij vrouwen losmaken zijn volslagen anders. “Zelfs de grootste man weet dat elke moeder in een woeste razernij zal ontbranden als hij een vinger uitsteekt naar haar kinderen. Ze wordt zo onbevreesd en driftig dat niets haar kan tegenhouden. De felheid waarmee een moederaap haar kind verdedigt, is sterker dan die waarmee ze zichzelf verdedigt. De moederlijke beschermingsdrang is zo’n universeel kenmerk onder zoogdieren dat we er grappen over maken, zoals toen de Amerikaanse kandidaat voor het vicepresidentschap Sarah Palin zichzelf een ‘Mama Grizzly’ noemde.”
Paywall
Wilt u dit artikel lezen? Word abonnee, vanaf slechts 5 euro per maand.
Lees onbeperkt premium artikelen met een digitaal abonnement.
Kies een lidmaatschap
